॥अभंगवाणी॥२७५१ते३०००॥
2751
बहु होता भला । परि ये रांडेनें नासिला ॥1॥
बहु शिकला रंग चाळे । खरें खोटें इचे वेळे ॥ध्रु.॥ नव्हतें आळवितें कोणी । इनें केला जगॠणी ॥2॥ ज्याचे त्यासी नेदी देऊं । तुका ह्मणे धांवे खाऊं ॥3॥
2752
काय करावें तें आतां । जालें नयेसें बोलतां ॥1॥
नाहीं दोघांचिये हातीं । गांठी घालावी एकांतीं ॥ध्रु.॥ होय आपुलें काज । तों हे भीड सांडूं लाज ॥2॥ तुका ह्मणे देवा । आधीं निवडूं हा गोवा ॥3॥
2753
केली सलगी तोंडपिटी । आह्मी लडिवाळें धाकुटीं॥1॥
न बोलावें तें चि आलें । देवा पाहिजे साहिलें ॥ध्रु.॥ अवघ्यांमध्यें एक वेडें । तें चि खेळविती कोडें ॥2॥ तुका ह्मणे मायबापा । मजवरि कोपों नका ॥3॥
2754
शिकवूनि बोल । केलें कवतुक नवल ॥1॥
आपणियां रंजविलें । बापें माझिया विठ्ठलें ॥ध्रु.॥ हातीं प्रेमाचें भातुकें । आह्मां देऊनियां निकें ॥2॥ तुका करी टाहो । पाहे रखुमाइऩचा नाहो ॥3॥
2755
तेथें सुखाची वसति । गाती वैष्णव नाचती । पताका झळकती । गर्जती हरिनामें ॥1॥
दोषा जाली घेघेमारी । पळती भरले दिशा चारी । न येती माघारीं । नाहीं उरी परताया ॥ध्रु.॥ विसरोनि देवपणा । उभा पंढरीचा राणा । विटोनि निर्गुणा । रूप धरिलें गोजिरें ॥2॥ पोट सेवितां न धाये । भूक भुकेली च राहे । तुका ह्मणे पाहे । कोण आस या मुHीची ॥3॥
2756
शूद्रवंशी जन्मलों । ह्मणोनि दंभें मोकलिलों ॥1॥
अरे तूं चि माझा आतां । मायबाप पंढरीनाथा ॥ध्रु.॥ घोकाया अक्षर। मज नाहीं अधिकार ॥2॥ सर्वभावें दीन । तुका ह्मणे यातिहीन ॥3॥
2757
वेडें वांकडें गाइऩन । परि मी तुझा चि ह्मणवीन॥1॥
मज तारीं दिनानाथा । ब्रीदें साच करीं आता ॥ध्रु.॥ केल्या अपराधांच्या राशीं । ह्मणऊनि आलों तुजपाशीं ॥2॥ तुका ह्मणे मज तारीं । सांडीं ब्रीद नाहींतरी ॥3॥
2758
हरिभH माझे जिवलग सोइरे । हृदयीं पाउले धरिन त्यांचे ॥1॥
अंतकाळीं येती माझ्या सोडवणे । मस्तक बैसणें देइन त्यांसी ॥ध्रु.॥ आणिक सोइरे सज्जन वो कोणी । वैष्णवांवांचोनि नाहीं मज ॥2॥ देइन आिंळगण धरीन चरण । संवसारसीण नासे तेणें ॥3॥ कंठीं तुळशीमाळा नामाचे धारक । ते माझे तारक भवनदीचे ॥4॥ तयांचे चरणीं घालीन मी मिठी । चाड हे वैकुंठीं नाहीं मज ॥5॥ अळसें दंभें भावें हरिचें नाम गाती । ते माझे सांगाती परलोकींचे ॥6॥ कायावाचामनें देइन क्षेम त्यासी । चाड जीवित्वासी नाहीं मज ॥7॥ हरिचें नाम मज म्हणविती कोणी । तया सुखा धणी धणी वरी ॥8॥ तुका ह्मणे तया उपकारें बांधलों। ह्मणऊनि आलों शरण संतां ॥9॥
2759
लटिका तो प्रपंच एक हरि साचा । हरिविण आहाच सर्व इंिद्रयें ॥1॥
लटिकें तें मौन्य भ्रमाचें स्वप्न । हरिविण ध्यान नश्वर आहे ॥ध्रु.॥ लटिकिया विपित्त हरिविण करिती । हरि नाहीं चित्तीं तो शव जाणा ॥2॥ तुका ह्मणे हरि हें धरिसी निर्धारीं । तरीं तूं झडकरी जासी वैकुंठा ॥3॥
2760
सर्वस्वा मुकावें तेणें हरीसी जिंकावें । अर्थ प्राण जीवें देहत्याग ॥1॥
मोह ममता माया चाड नाहीं चिंता । विषयकंदुवेथा जाळूनियां ॥ध्रु.॥ लोकलज्जा दंभ आणि अहंकार । करूनि मत्सर देशधडी ॥2॥ शांति क्षमा दया सखिया विनउनी । मूळ चक्रपाणी धाडी त्यांसी ॥3॥ तुका ह्मणे याती अक्षरें अभिमान । सांडोनिया शरण रिघें संतां ॥4॥
2761
एकांतांचे सुख देइप मज देवा । आघात या जीवा चुकवूनि ॥1॥
ध्यानीं रूप वाचे नाम निरंतर । आपुला विसर पडों नेदीं ॥ध्रु.॥ मायबाळा भेटी सुखाची आवडी । तैशी मज गोडी देइप देवा ॥2॥ कीर्ती ऐकोनियां जालों शरणांगत । दासाचें तूं हित करितोसी ॥3॥ तुका ह्मणे मी तों दीन पापराशी । घालावें पाठीशी मायबापा ॥4॥
2762
लटिकें तें Yाान लटिकें ते ध्यान । जरि हरिकिर्तन िप्रय नाहीं ॥1॥
लटिकें चि दंभ घातला दुकान । चाळविलें जन पोटासाटीं ॥ध्रु.॥ लटिकें चि केलें वेदपारायण । जरि नाहीं स्काुंफ्दन प्रेम कथे ॥2॥ लटिकें तें तप लटिका तो जप । अळस निद्रा झोप कथाकाळीं ॥3॥ नाम नावडे तो करील बाहेरी । नाहीं त्याची खरी चित्तशुिद्ध ॥4॥ तुका ह्मणे ऐसीं गर्जती पुराणें । शिष्टांची वचनें मागिला ही ॥5॥
2763
भूतीं भगवद्भाव । मात्रासहित जीव । अद्वैत ठाव । निरंजन एकला ॥1॥
ऐसीं गर्जती पुराणें । वेदवाणी सकळ जन । संत गर्जतील तेणें । अनुभवें निर्भर ॥ध्रु.॥ माझें तुझें हा विकार । निरसतां एकंकार । न लगे कांहीं फार । विचार चि करणें ॥2॥ तुका ह्मणे दुजें । हें तों नाहीं सहजें । संकल्पाच्या काजें । आपें आप वाढलें ॥3॥
2764
नेणें काुंफ्कों कान । नाहीं एकांतींचें Yाान ॥1॥
तुह्मी आइका हो संत । माझा सादर वृत्तांत ॥ध्रु.॥ नाहीं देखिला तो डोळां। देव दाखवूं सकळां ॥2॥ चिंतनाच्या सुखें । तुका ह्मणे नेणें दुःखें ॥3॥
2765
त्याग तरी ऐसा करा । अहंकारा दवडावें ॥1॥
मग जैसा तैसा राहें । काय पाहें उरलें तें ॥ध्रु.॥ अंतरींचें विषम गाढें । येऊं पुढें नेदावें ॥2॥ तुका ह्मणे शुद्ध मन । समाधान पाहिजे॥3॥
2766
मातेचिये चित्तीं । अवघी बाळकाची व्यािप्त ॥1॥
देह विसरे आपुला । जवळीं घेतां सीण गेला ॥ध्रु.॥ दावी प्रेमभातें। आणि अंगावरि चढतें ॥2॥ तुका संतापुढें । पायीं झोंबे लाडें कोडें॥3॥
2767
कोणा पुण्या फळ आलें । आजि देखिलीं पाउलें॥1॥
ऐसें नेणें नारायणा । संतीं सांभािळलें दीना ॥ध्रु.॥ कोण लाभकाळ। दीन आजि मंगळ ॥2॥ तुका ह्मणे जाला । लाभ सहज विठ्ठला॥3॥
2768
मान इच्छी तो अपमान पावे । अमंगळ सवे अभाग्याची॥1॥
एकाचिये अंगीं दुजियाचा वास । आशा पुढें नाश सिद्ध करी ॥ध्रु.॥ आधीं फळासी कोठें पावों शके । वासनेची भिकेवरी चाली ॥2॥ तुका ह्मणे राजहंस ढोरा नांव । काय तया घ्यावें अळंकाराचें ॥3॥
2769
संसारापासूनि कैसें सोडविशी । न कळे हृषीकेशी काय जाणें । करितां न सरे अधिक वाट पाहीं ।
तृष्णा देशधडी केलों। भिHभजनभाव यांसी नाहीं ठाव । चरणीं तुझ्या अंतरलों। मागें पुढें रीग न पुरे चि पाहातां । अवघा अवघीं वेिष्टलों ॥1॥ आतां माझी लाज राखें नारायणा । हीन हीन लीन याचकाची । करितां न कळे कांहीं असतील गुण दोष । करीं होळी संचिताची॥ध्रु.॥ इंिद्रयें द्वारें मन धांवे सैरें । नांगवे करितां चि कांहीं । हात पाय कान मुख लिंगस्थान । नेत्र घ्राणद्वारें पाहीं । जया जैसी सोय तया तैसें होय। क्षण एक िस्थर नाहीं ।
करिती ताडातोडी ऐसी यांची खोडी। न चले माझें यास कांहीं ॥2॥
शरीरसंबंधु पुत्र पत्नी बंधु। धन लोभ मायावंत । जन लोकपाळ मैत्र हे सकळ । सोइरीं सज्जनें बहुतें । नाना कर्म डाय करिती उपाय । बुडावया घातपातें । तुका ह्मणे हरी राखे भलत्या परी । आह्मी तुझीं शरणागतें ॥3॥
2770
नाम घेतां उठाउठीं । होय संसारासी तुटी ॥1॥
ऐसा लाभ बांधा गांठी । विठ्ठलपायीं पडे मिठी ॥ध्रु.॥ नामापरतें साधन नाहीं । जें तूं करिशी आणिक कांहीं ॥2॥ हाकारोनि सांगे तुका । नाम घेतां राहों नका ॥3॥
2771
प्राण समपिऩला आह्मी । आतां उशीर कां स्वामी॥1॥
माझें फेडावें उसणें । भार न मना या ॠणें ॥ध्रु.॥ जाला कंठस्फोट। जवळी पातलों निकट ॥2॥ तुका ह्मणे सेवा । कैसी बरी वाटे देवा॥3॥
2772
येणें मागॉ आले । त्यांचें निसंतान केलें ॥1॥
ऐसी अवघड वाट । कोणा सांगावा बोभाट ॥ध्रु.॥ नागविल्या थाटी । उरों नेदी च लंगोटी ॥2॥ तुका ह्मणे चोर । तो हा उभा कटिकर ॥3॥
2773
तोंवरि तोंवरि जंबुक करि गर्जना । जंव त्या पंचानना देखिलें नाहीं ॥1॥
तोंवरि तोवरिं सिंधु करि गर्जना । जंव त्या अगिस्तब्राह्मणा देखिलें नाहीं ॥ध्रु.॥ तोंवरि तोंवरि वैराग्याच्या गोष्टी। जंव सुंदर वनिता दृष्टी पडिली नाहीं ॥2॥ तोंवरि तोंवरि शूरत्वाच्या गोष्टी । जंव परमाइऩचा पुत्र दृष्टी देखिला नाहीं ॥3॥ तोंवरि तोंवरि माळामुद्रांचीं भूषणें । जंव तुक्याचें दर्शन जालें नाहीं॥4॥
2774
तोंवरि तोंवरि शोभतील गारा । जंव नाहीं हिरा प्रकाशला ॥1॥
तोंवरि तोंवरि शोभतील दीपिका । नुगवता एका भास्करासी ॥2॥ तोंवरि तोंवरि सांगती संताचिया गोष्टी । जंव नाहीं भेटी तुक्यासवें ॥3॥
2775
धरोनि दोन्ही रूपें पाळणें संहार । करी कोप रुद्र दयाळ विष्णु ॥1॥
जटाजूट एका मुगुट माथां शिरीं । कमळापति गौरीहर एक ॥ध्रु.॥ भस्मउद्धळण लIमीचा भोग । शंकर श्रीरंग उभयरूपीं ॥2॥ वैजयंती माळा वासुगीचा हार । लेणें अळंकार हरिहरा ॥3॥ कपाळ झोळी एका स्मशानींचा वास । एक जगन्निवास विश्वंभर ॥4॥ तुका ह्मणे मज उभयरूपीं एक । सारोनि संकल्प शरण आलों ॥5॥
2776
उचिताचा भाग होतों राखोनियां । दिसती ते वांयां कष्ट गेले ॥1॥
वचनाची कांहीं राहे चि ना रुचि । खळाऐसें वाची कुची जालें ॥ध्रु.॥ विश्वासानें माझें बुडविलें घर । करविला धीर येथवरी ॥2॥ तुका ह्मणे शेकीं थार नाहीं बुड । कैसें तुह्मीं कोड पुरविलें ॥3॥
2777
लांब लांब जटा काय वाढवूनि । पावडें घेऊनि क्रोधें चाले ॥1॥
खायाचा वोळसा शिव्या दे जनाला । ऐशा तापशाला बोध कैंचा ॥ध्रु.॥ सेवी भांग अफू तमाखू उदंड । परि तो अखंड भ्रांतीमाजी ॥2॥ तुका ह्मणे ऐसा सर्वस्वें बुडाला । त्यासी अंतरला पांडुरंग ॥3॥
2778
अवघीं च तीथॉ घडलीं एकवेळा । चंद्रभागा डोळां देखिलिया ॥1॥
अवघीं च पापें गेलीं दिगांतरीं । वैकुंठ पंढरी देखिलिया ॥ध्रु.॥ अवघिया संतां एकवेळा भेटी । पुंडलीक दृष्टी देखिलिया ॥2॥ तुका ह्मणे जन्मा आल्याचें सार्थक । विठ्ठल चि एक देखिलिया ॥3॥
2779
सदा सर्वकाळ अंतरीं कुटिल । तेणें गळां माळ घालूं नये ॥1॥
ज्यासी नाहीं दया क्षमा शांति । तेणें अंगीं विभूती लावूं नये ॥ध्रु.॥ जयासी न कळे भHीचें महिमान । तेणें ब्रह्मYाान बोलों नये ॥2॥ ज्याचें मन नाहीं लागलें हातासी । तेणें प्रपंचासी टाकुं नये ॥3॥ तुका ह्मणे ज्यासी नाहीं हरिभिH । तेणें भगवें हातीं धरूं नये ॥4॥
2780
आह्मी असों नििंश्चतीनें । एक्या गुणें तुमचिया॥1॥
दुराचारी तरले नामें । घेतां प्रेम ह्मणोनि ॥ध्रु.॥ नाहीं तुह्मां धांव घेता। कृपावंता आळस ॥2॥ तुका ह्मणे विसरूं कांहीं । तुज वो आइऩ विठ्ठले ॥3॥
2781
अनुभवें वदे वाणी । अंतर ध्यानीं आपुलें ॥1॥
कैंची चिका दुधचवी । जरी दावी पांढरें ॥ध्रु.॥ जातीऐसा दावी रंग। बहु जग या नावें ॥2॥ तुका ह्मणे खद्योत ते । ढुंगाभोंवतें आपुलिया ॥3॥
2782
परपीडक तो आह्मां दावेदार । विश्वीं विश्वंभर ह्मणऊनि॥1॥
दंडूं त्यागूं बळें नावलोकुं डोळा । राखूं तो चांडाळा ऐसा दुरि ॥ध्रु.॥ अनाचार कांहीं न साहे अवगुणें । बहु होय मन कासावीस ॥2॥ तुका ह्मणे माझी एकविध सेवा । विमुख ते देवा वाळी चित्तें ॥3॥
2783
कांहीं न मागे कोणांसी । तो चि आवडे देवासी॥1॥
देव तयासी ह्मणावें । त्याचे चरणीं लीन व्हावें ॥ध्रु.॥ भूतदया ज्याचे मनीं । त्याचे घरीं चक्रपाणी ॥2॥ नाहीं नाहीं त्यासमान । तुका ह्मणे मी जमान ॥3॥
2784
नाम उच्चारितां कंटीं । पुढें उभा जगजेठी ॥1॥
ऐसें धरोनियां ध्यान । मनें करावें चिंतन ॥ध्रु.॥ ब्रह्मादिकांच्या ध्याना नये । तो हा कीर्तनाचे सोये ॥2॥ तुका ह्मणे सार घ्यावें । मनें हरिरूप पाहावें ॥3॥
2785
आडलिया जना होसी सहाकारी । अंधिळयाकरीं काठी तूं चि ॥1॥
आडिले गांजिले पीडिले संसारीं । त्यांचा तूं कैवारी नारायणा ॥ध्रु.॥ प्रल्हाद महासंकटीं रिक्षला । तुह्मी अपंगिला नानापरी ॥2॥ आपुलें चि अंग तुह्मी वोडविलें । त्याचें निवारलें महा दुःख ॥3॥ तुका ह्मणे तुझे कृपे पार नाहीं । माझे विठाबाइऩ जननीये ॥4॥
2786
तपासी तें मन करूं पाहे घात । धरोनि सांगात इंिद्रयांचा ॥1॥
ह्मणोनि कीर्तन आवडलें मज । सांडोनियां लाज हें चि करी ॥ध्रु.॥ पाहातां आगमनिगमाचे ठाव । तेथें नाहीं भाव एकविध ॥2॥ तुका ह्मणे येथें नाहीं वो विकार । नाम एक सार विठोबाचें ॥3॥
2787
गुरुशिष्यपण । हें तों अधमलक्षण ॥1॥
भूतीं नारायण खरा । आप तैसा चि दुसरा ॥ध्रु.॥ न कळतां दोरी साप। राहूं नेंदावा तो कांप ॥2॥ तुका ह्मणे गुणदोषी । ऐसें न पडावें सोसीं ॥3॥
2788
अंगीकार ज्याचा केला नारायणें । निंद्य तें हि तेणें वंद्य केलें ॥1॥
अजामेळ भिल्ली तारीली कुंटणी । प्रत्यक्ष पुराणीं वंद्य केली ॥ध्रु.॥ ब्रह्महत्याराशी पातकें अपार । वाल्मीक किंकर वंद्य केला ॥2॥ तुका ह्मणे येथें भजन प्रमाण । काय थोरपण जाळावें तें ॥3॥
2789
धनवंता घरीं । करी धन चि चाकरी ॥1॥
होय बैसल्या व्यापार । न लगे सांडावें चि घर ॥ध्रु.॥ रानीं वनीं दीपीं । असतीं तीं होतीं सोपीं ॥2॥ तुका ह्मणे मोल । देतां कांहीं नव्हे खोल ॥3॥
2790
हा गे माझा अनुभव । भिHभाव भाग्याचा ॥1॥
केला ॠणी नारायण । नव्हे क्षण वेगळा ॥ध्रु.॥ घालोनियां भार माथा। अवघी चिंता वारली ॥2॥ तुका ह्मणे वचन साटीं । नाम कंठीं धरोनि ॥3॥
2791
देव आहे सुकाळ देशीं । अभाग्यासी दुभिऩक्षा ॥1॥
नेणती हा करूं सांटा । भरले फांटा आडरानें ॥ध्रु.॥ वसवूनि असे घर । माग दूर घातला ॥2॥ तुका ह्मणे मन मुरे । मग जें उरे तें चि तूं ॥3॥
2792
खुंटोनियां दोरी आपणियांपाशीं । वावडी आकाशीं मोकलिली ॥1॥
आपुलिया आहे मालासी जतन । गाहाणाचे ॠण बुडों नेणें ॥ध्रु.॥ बीज नेलें तेथें येइऩल अंकुर । जतन तें सार करा याची ॥2॥ तुका ह्मणे माझी नििंश्चतीची सेवा । वेगळें नाहीं देवा उरों दिलें ॥3॥
2793
शाहाणपणें वेद मुका । गोपिका त्या ताकटी ॥1॥
कैसें येथें कैसें तेथें । शहाणे ते जाणती ॥ध्रु.॥ यYामुखें खोडी काढी । कोण गोडी बोरांची ॥2॥ तुका ह्मणे भावाविण । अवघा सीण केला होय ॥3॥
2794
मजुराचें पोट भरे । दाता उरे संचला ॥1॥
या रे या रे हातोहातीं । काय माती सारावी ॥ध्रु.॥ रोजकीदव होतां झाडा । रोकडा चि पर्वत ॥2॥ तुका ह्मणे खोल पाया । वेचों काया क्लेशेसीं ॥3॥
2795
स्मशानीं आह्मां न्याहालीचें सुख । या नांवें कौतुक तुमची कृपा ॥1॥
नाहीं तरीं वांयां अवघें निर्फळ । शब्द ते पोकळ बडबड ॥ध्रु.॥ झाडें झुडें जीव सोइरे पाषाण । होती तइप दान तुह्मीं केलें ॥2॥ तुका ह्मणे आतां पाहे अनुभव । घेऊनि हातीं जीव पांडुरंगा ॥3॥
2796
आमची जोडी ते देवाचे चरण । करावें चिंतन विठोबाचें ॥1॥
लागेल तरीं कोणी घ्यावें धणीवरी । आमुपचि परी आवडीच्या ॥ध्रु.॥ उभारिला कर प्रसिद्ध या जग । करूं केला त्याग मागें पुढें ॥2॥ तुका ह्मणे होय दरिद्र वििच्छन्न । ऐसे देऊं दान एकवेळे ॥3॥
2797
दधिमाझी लोणी जाणती सकळ । तें काढी निराळें जाणे मथन ॥1॥
अिग्न काष्ठामाजी ऐसें जाणे जन । मथिलियाविण कैसा जाळी ॥ध्रु.॥ तुका ह्मणे मुख मळीण दर्पणीं । उजिळल्यावांचूनि कैसें भासे ॥2॥
2798
नको नको मना गुंतूं मायाजाळीं । काळ आला जवळी ग्रासावया ॥1॥
काळाची हे उडी पडेल बा जेव्हां । सोडविना तेव्हां मायबाप ॥ध्रु.॥ सोडवीना राजा देशींचा चौधरी । आणीक सोइरीं भलीं भलीं ॥2॥ तुका ह्मणे तुला सोडवीना कोणी । एका चक्रपाणी वांचूनियां ॥3॥
2799
पुढें जेणें लाभ घडे । तें चि वेडे नाशिती ॥1॥
येवढी कोठें नागवण । अंधारुण विष घ्यावें ॥ध्रु.॥ होणारासी मिळे बुिद्ध । नेदी शुद्धी धरूं तें ॥2॥ तुका ह्मणे जना सोंग । दावी रंग आणीक ॥3॥
2800
ऐका गा ए अवघे जन । शुद्ध मन तें हित ॥1॥
अवघा काळ नव्हे जरी । समयावरी जाणावें ॥ध्रु.॥ नाहीं कोणी सवें येता । संचिता या वेगळा ॥2॥ बरवा अवकाश आहे । करा साहे इंिद्रयें ॥3॥ कर्मभूमीऐसा ठाव । वेवसाव जाणावा ॥4॥ तुका ह्मणे उत्तम जोडी । जाती घडी नरदेह ॥5॥
2801
संतसेवेसि अंग चोरी । दृष्टी न पडो तयावरी ॥1॥
ऐसियासी व्याली रांड । जळो जळो तिचें तोंड ॥ध्रु.॥ संतचरणीं ठेवितां भाव । आपेंआप भेटे देव ॥2॥ तुका ह्मणे संतसेवा । माझ्या पूर्वजांचा ठेवा ॥3॥
2802
गेले पळाले दिवस रोज । काय ह्मणतोसि माझें माझें ॥1॥
सळे धरोनि बैसला काळ । फाकों नेदी घटिका पळ॥ध्रु.॥ कां रे अद्यापि न कळे । केश फिरले कान डोळे ॥2॥ हित कळोनि असतां हातीं । तोंडीं पाडोनि घेसी माती ॥3॥ तुज ठाउकें मी जाणार । पाया शोधोनि बांधिसी घर ॥4॥ तुका ह्मणे वेगें । पंढरिराया शरण रिघें ॥5॥
2803
आतां माझ्या मायबापा । तूं या पापा प्रायिश्चत्त॥1॥
फजित हे केले खळ । तो विटाळ निवारीं ॥ध्रु.॥ प्रेम आतां पाजीं रस । करीं वास अंतरीं ॥2॥ तुका ह्मणे पांडुरंगा । जिवलगा माझिया ॥3॥
2804
कां रे न पवसी धांवण्या । अंगराख्या नारायणा॥1॥
अंगीं असोनियां बळ । होसी खटएाळ नाठएाळ ॥ध्रु.॥ आह्मां नरकासी जातां । काय येइल तुझ्या हातां ॥2॥ तुका ह्मणे कान्हा। क्रियानष्टा नारायणा ॥3॥
2805
माझे पाय तुझी डोइऩ । ऐसें करिं गा भाक देइप ॥1॥
पाहतां तंव उफराटें । घडे तइऩ भाग्य मोठें ॥ध्रु.॥ बहु साधन मोलाच। यासी जोडा दुजें कैचें ॥2॥ नका अनमानूं विठ्ठला । तुका ह्मणे धडा जाला ॥3॥
2806
पवित्र तें अन्न । हरिचिंतनीं भोजन ॥1॥
येर वेठएा पोट भरी । चाम मसकाचे परी ॥ध्रु.॥ जेऊनि तो धाला । हरिचिंतनीं केला काला ॥2॥ तुका ह्मणे चवी आलें । जें कां मििश्रत विठ्ठलें॥3॥
2807
चरणाचा महिमा । हा तो तुझ्या पुरुषोत्तमा ॥1॥
अंध पारखी माणिकें । बोलविशी स्पष्ट मुकें ॥ध्रु.॥ काय नाहीं सत्ता। हातीं तुझ्या पंढरीनाथा ॥2॥ तुका ह्मणे मूढा । मज चेष्टविलें जडा ॥3॥
2808
बिळवंत कर्म । करी आपुला तो धर्म ॥1॥
पुढें घालुनियां सत्ता । न्यावें पतना पतिता ॥ध्रु.॥ आचरणें खोटीं । केलीं सलताती पोटीं ॥2॥ तुका ह्मणे देवा । नाहीं भजन केली सेवा ॥3॥
2809
कैं वाहावें जीवन । कैं पलंगीं शयन ॥1॥
जैसी जैसी वेळ पडे । तैसें तैसें होणें घडे ॥ध्रु.॥ कैं भौज्य नानापरी । कैं कोरडएा भाकरी ॥2॥ कैं बसावें वहनीं । कैं पायीं अन्हवाणी ॥3॥ कैं उत्तम प्रावणॉ । कैं वसनें तीं जीणॉ ॥4॥ कैं सकळ संपत्ती । कैं भोगणें विपत्ती ॥5॥ कैं सज्जनाशीं संग । कैं दुर्जनाशीं योग ॥6॥ तुका ह्मणे जाण । सुख दुःख तें समान ॥7॥
2810
उंचनिंच नेणे कांहीं भगवंत । तिष्ठे भाव भH देखोनियां ॥1॥
दासीपुत्र कण्या विदुराच्या भक्षी । दैत्या घरीं रक्षी प्रल्हादासी ॥ध्रु.॥ चर्म रंगूं लागे रोहिदासा संगीं । कबिराचे मागीं विणी शेले ॥2॥ सजनकसाया विकुं लागे मास । मळा सांवत्यास खुरपूं लागे ॥3॥ नरहरिसोनारा घडों काुंफ्कुं लागे । चोख्यामेऑया संगें ढोरें ओढी ॥4॥ नामयाची जनी सवें वेची शेणी । धर्मा घरीं पाणी वाहे झाडी ॥5॥ नाम्यासवें जेवी नव्हे संकोचित । Yाानियाची भिंत अंगीं ओढी ॥6॥ अर्जुनाचीं घोडीं हाकी हा सारथी । भक्षी पोहे प्रीती सुदाम्याची ॥7॥ गौिळयांचे घरीं गाइऩ अंगें वळी । द्वारपाळ बळीद्वारीं जाला ॥8॥ यंकोबाचें ॠण फेडी हृषीकेशी । आंबॠषीचे सोशी गर्भवास ॥9॥ मिराबाइऩ साटीं घेतो विषप्याला । दामाजीचा जाला पाडेवार ॥10॥ घडी माती वाहे गो†या कुंभाराची। हुंडी महत्याची अंगें भरी ॥11॥ पुंडलिकासाटीं अझूनि तिष्ठत । तुका ह्मणे मात धन्य याची ॥12॥
2811
भेटीलागीं जीवा लागलीसे आस । पाहे रात्रीं दिवस वाट तुझी ॥1॥
पूणिऩमेचा चंद्र चकोराचें जीवन । तैसें माझें मन वाट पाहे ॥ध्रु.॥ दिवाळीच्या मुळा लेंकी आसावली । पाहतसे वाटुली पंढरीची ॥2॥ भुकेलिया बाळ अति शोक करी । वाट पाहे परि माउलीची ॥3॥ तुका ह्मणे मज लागलीसे भूक । धांवूनि श्रीमुख दावीं देवा ॥4॥
2812
आले संत पाय ठेविती मस्तकीं । येहीं उभयलोकीं सरता केलों ॥1॥
वंदीन पाउलें लोळेन चरणीं । आजि इच्छाधणी फिटइऩल ॥ध्रु.॥ अवघीं पूर्व पुण्यें जालीं सानुकूळ । अवघें चि मंगळ संतभेटी ॥2॥ तुका ह्मणे कृतकृत्य जालों देवा । नेणें परि सेवा डोळां देखें ॥3॥
2813
करीं धंदा परि आवडती पाय । प्रीती सांगों काय नेणां देवा ॥1॥
रूप डोळां देखें सदा सर्वकाळ । संपादितों आळ प्रपंचाचा ॥ध्रु.॥ नेमून ठेविली कारया कारणीं । आमुचिये वाणी गुण वदे ॥2॥ मनासीं उत्कंठा दर्शनाचा हेवा । नाहीं लोभ जीवा धन धान्य ॥3॥ उसंतितों पंथ वेठीचिया परी । जीवनसूत्र दोरीपाशीं ओढ ॥4॥ तुका ह्मणे ऐसें करितों निर्वाण । जीव तुह्मां भिन्न नाहीं माझा ॥5॥
2814
कां रे माझीं पोरें ह्मणसील ढोरें । मायबाप खरें काय एक ॥1॥
कां रे गेलें ह्मणोनि करिसी तळमळ । मिथ्याचि कोल्हाळ मेलियाचा ॥ध्रु.॥ कां रे माझें माझें ह्मणसील गोत । नो संडविती दूत यमा हातीं ॥2॥ कां रे मी बिळया ह्मणविसी ऐसा । सरणापाशीं कैसा उचलविसी ॥3॥ तुका ह्मणे न धरीं भरवसा कांहीं । वेगीं शरण जाइप पांडुरंगा ॥4 ॥
2815
अगा करुणाकरा करितसें धांवा । या मज सोडवा लवकरि ॥1॥
ऐकोनियां माझीं करुणेचीं वचनें । व्हावें नारायणें उतावीळ ॥ध्रु.॥
मागें पुढें अवघा दिसे रिता ठाव । ठेवूनि पायीं भाव वाट पाहें ॥2॥
उशीर तो आतां न पाहिजे केला । अहो जी विठ्ठला मायबापा ॥3॥
उरलें तें एक हें चि मज आतां । अवघें विचारितां शून्य जालें ॥4॥
तुका ह्मणे आतां करीं कृपादान । पाउलें समान दावीं डोळां ॥5॥
2816
न मनीं ते Yाानी न मनीं ते पंडित । ऐसे परीचे एकएका भावें ॥1॥
धातू पोसोनियां आणिकां उपदेश । अंतरीं तो लेश प्रेम नाहीं ॥ध्रु.॥
न मनीं ते योगी न मनीं ते हरिदास । दर्शनें बहुवस बहुतां परीचीं ॥2॥
तुका ह्मणे तयां नमन बाहएात्कारी । आवडती परी चित्तशुद्धीचे ॥3॥
2817
कासिया पाषाण पूजिती पितळ । अष्ट धातु खळ भावें विण ॥1॥
भाव चि कारण भाव चि कारण । मोक्षाचें साधन बोलियेलें ॥ध्रु.॥
काय करिल जपमाळा कंठमाळा । करिशी वेळोवेळां विषयजप ॥2॥
काय करिशील पंडित हे वाणी । अक्षराभिमानी थोर होय ॥3॥
काय करिशील कुशल गायन । अंतरीं मळीण कुबुिद्ध ते ॥4॥
तुका ह्मणे भाव नाहीं करी सेवा । तेणें काय देवा योग्य होशी ॥5॥
2818
अंतरींचें गोड । राहें आवडीचें कोड ॥1॥
संघष्टणें येती अंगा । गुणदोष मनभंगा ॥ध्रु.॥
उचिताच्या कळा । नाहीं कळती सकळा ॥2॥
तुका ह्मणे अभावना । भावीं मूळ तें पतना॥3॥
2819
शिळा जया देव । तैसा फळे त्याचा भाव ॥1॥
होय जतन तें गोड । अंतरा येती नाड ॥ध्रु.॥
देव जोडे भावें । इच्छेचें तें प्रेम घ्यावें ॥2॥
तुका ह्मणे मोड दावी । तैशीं फळें आलीं व्हावीं ॥3॥
2820
कासया जी ऐसा माझे माथां ठेवा । भार तुह्मी देवा संतजन ॥1॥
विचित्र विंदानी नानाकळा खेळ । नाचवी पुतळे नारायण ॥ध्रु.॥
काय वानरांची अंगींची ते शिH । उदका तरती वरी शिळा ॥2॥
तुका ह्मणे करी निमित्य चि आड । चेष्टवूनि जड दावी पुढें ॥3॥
2821
पायां पडावें हें माझें भांडवल । सरती हे बोल कोठें पायीं ॥1॥
तरि हे सलगी कवतुक केलें । लडिवाळ धाकुलें असें बाळ ॥ध्रु.॥
काय उणें तुह्मां संताचिये घरीं । विदित या परी सकळ ही ॥2॥
तुका ह्मणे माझें उचित हे सेवा । नये करूं ठेवाठेवी कांहीं॥3॥
2822
वदवावी वाणी माझी कृपावंता । वागपुष्प संतां समर्पीशी ॥1॥
सर्वसंकटाचा तुह्मां परिहार । घालावा म्यां भार पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
एकसरें चिंता ठेवूनियां पायीं । जालों उतराइऩ होतों तेणें ॥2॥
तुका ह्मणे येथें जालें अवसान । काया वाचा मन वेचूनियां ॥3॥
2823
नमावे पाय हें माझें उचित । आशीर्वादें हित तुमचिया॥1॥
कृपेचा वोरस न समाये पोटीं । ह्मणोनि उफराटीं वचनें हीं ॥ध्रु.॥
तुमची उष्टावळी हें माझें भोजन । झाडावें अंगण केरपुंजे ॥2॥
परि ऐसें पुण्य नाहीं माझें गांठीं । जेणें पडे मिठी पायांसवें ॥3॥
तुका ह्मणे राहे आठवण चित्तीं । ऐशी कृपा संतीं केली तुह्मीं ॥4॥
1824
काय नाहीं माता गौरवीत बाळा । काय नाहीं लळा पाळीत ते ॥1॥
काय नाहीं त्याची करीत ते सेवा । काय नाहीं जीवा गोमटें तें ॥ध्रु.॥
अमंगळपणें कांटाळा न धरी । उचलोनि करीं कंठीं लावी ॥2॥
लेववी आपुले अंगें अळंकार । संतोषाये फार देखोनियां ॥3॥
तुका ह्मणे स्तुति योग्य नाहीं परी । तुह्मां लाज थोरी अंकिताची ॥4॥
2825
माझिया मीपणावर पडों पाषाण । जळो हें भूषण नाम माझें ।
पापा नाहीं पार दुःखाचे डोंगर । जालों ये भूमीसी ओझें ॥1॥
काय विटंबना सांगों किती । पाषाण फुटती ऐसें दुःख ।
नर नारी सकळ उत्तम चांडाळ । न पाहाती माझें मुख ॥ध्रु.॥
काया वाचा मनें अघटित करणें चर्मचक्षु हात पाय ।
निंदा द्वेष घात विश्वासीं व्यभिचार । आणीक सांगों किती काय ॥2॥
लIमीमदें मातें घडले महा दोष । पत्नी दोनी भेदभेद ।
पितृवचन घडली अवYाा अविचार। कुटिल कचर वादी निंद्य ॥3॥
आणीक किती सांगों ते अवगुण । न वळे जिव्हा कांपे मन ।
भुतदया उपकार नाहीं शब्दा धीर । विषयीं लंपट हीन ॥4॥
संत महानुभाव ऐका हें उत्तरें। अवगुण अविचारें वृिद्ध पापा ।
तुका ह्मणे सरतें करा पांडुरंगीं । शरण आलों मायबापा ॥5॥
2826
फिराविलीं दोनी । कन्या आणि चक्रपाणी ॥1॥
जाला आनंदें आनंद । अवतरले गोविंद ॥ध्रु.॥
तुटलीं बंधनें । वसुदेवदेवकीचीं दर्शनें ॥2॥
गोकुळासी आलें । ब्रह्म अव्यH चांगलें ॥3॥
नंद दसवंती । धन्य देखिले श्रीपती ॥4॥
निशीं जन्मकाळ । आले अष्टमी गोपाळ ॥5॥
आनंदली मही । भार गेला सकळ ही ॥6॥
तुका ह्मणे कंसा । आट भोविला वळसा ॥7॥
2827
सोडियेल्या गांठी । दरुषणें कृष्णभेटी ॥1॥
करिती नारी अक्षवाणें । जीवभाव देती दानें ॥ध्रु.॥
उपजल्या काळें । रूपें मोहीलीं सकळें ॥2॥
तुका तेथें वारी ॥एकी आडोनि दुसरी ॥3॥
2828
मुख डोळां पाहे । तैशी च ते उभी राहे ॥1॥
केल्याविण नव्हे हातीं । धरोनि आरती परती ॥ध्रु.॥ न धरिती मनीं। कांहीं संकोच दाटणी ॥2॥ तुका ह्मणें देवें । ओस केल्या देहभावें ॥3॥
2829
गोकुळीच्या सुखा । अंतपार नाहीं लेखा ॥1॥
बाळकृष्ण नंदा घरीं । आनंदल्या नरनारी ॥ध्रु.॥ गुढिया तोरणें । करिती कथा गाती गाणें ॥2॥ तुका ह्मणे छंदें । येणें वेधिलीं गोविंदें ॥3॥
2830
विटंबिलें भट । दिला पाठीवरी पाट ॥1॥
खोटें जाणोनि अंतर । न साहे चि विश्वंभर ॥ध्रु.॥ तें चि करी दान । जैसें आइके वचन ॥2॥
तुका ह्मणे देवें । पूतना शोषियेली जीवें॥3॥ ॥5॥
2831
प्रेम देवाचें देणें । देहभाव जाय जेणें । न धरावी मनें। शुद्धी देशकाळाची ॥1॥
मुH लज्जाविरहित । भाग्यवंत हरिभH। जाले वोसंडत । नामकीतिऩपवाडे ॥ध्रु.॥ जोडी जाली अविनाश । जन्मोनि जाले हरिसे दास । त्यांस नव्हे गर्भवास । परब्रह्मीं सौरस ॥2॥ हे चि वाहाती संकल्प । पुण्यप्रसंगाचे जप । तुका ह्मणे पाप । गांवीं नाहीं हरिजना ॥3॥
2832
तो चि लटिक्यामाजी भला । ह्मणे देव म्यां देखिला॥1॥
ऐशियाच्या उपदेशें । भवबंधन कैसें नासे । बुडवी आपणासरिसे । अभिमानें आणिकांस ॥ध्रु.॥ आणिक नाहीं जोडा । देव ह्मणवितां या मूढा ॥2॥ आणिकांचे न मनी साचें । तुका ह्मणे या श्रेष्ठांचें ॥3॥
2833
होइऩल जाला अंगें देव जो आपण । तयासी हे जन अवघे देव ॥1॥
येरांनीं सांगावी रेमट काहाणी । चित्ता रंजवणी करावया ॥ध्रु.॥ धाला आणिकांची नेणे तान भूक । सुखें पाहें सुख आपुलिया ॥2॥ तुका ह्मणे येथें पाहिजे अनुभव । शब्दाचें गौरव कामा नये ॥3॥
2834
कां न वजावें बैसोनि कथे । ऐसें ऐका हो श्रोते । पांडुरंग तेथें । उभा असे तिष्ठत ॥1॥
ह्मणऊनि करी धीर । लक्ष लावूनि सादर । भवसिंधुपार । असेल ज्या तरणें ॥ध्रु.॥ कथे कांहीं अणुमात्र। नो बोलावें हा वृत्तांत । देवभHां चित्त । समरसीं खंडणा ॥2॥ कां वैष्णवा पूजावें । ऐका घेइऩल जो भावें । चरणरजा शिवें । वोडविला मस्तक ॥3॥ ऐसें जाणा हे निभ्रांत । देव वैष्णवांचा अंकित । अलिप्त अतीत । परमित त्यासाठीं ॥4॥ घालोनि लोळणा। तुका आला लोटांगणीं । वंदी पायवणीं । संतचरणींचें माथां ॥5॥
2835
अनुभवें आलें अंगा । तें या जगा देतसें ॥1॥
नव्हती हाततुके बोल । मूळ ओल अंतरिंची ॥ध्रु.॥ उतरूनि दिलें कशीं । शुद्धरसीं सरे तें ॥2॥ तुका ह्मणे दुसरें नाहीं । ऐसी ग्वाही गुजरली ॥3॥
2836
साधकाची दशा उदास असावी । उपाधि नसावी अंतर्बाही ॥1॥
लोलुपता काय निद्रेतें जिणावें । भोजन करावें परमित ॥ध्रु.॥ एकांतीीं लोकांतीं िस्त्रयांशीं वचन । प्राण गेल्या जाण बोलों नये ॥2॥ संग सज्जनाचा उच्चार नामाचा । घोष कीर्तनाचा अहनिऩशीं ॥3॥ तुका ह्मणे ऐसा साधनीं जो राहे । तो चि Yाान लाहे गुरुकृपा ॥4॥
2837
अंतरींची ज्योती प्रकाशली दीिप्त । मुळींची जे होती आच्छादिली ॥1॥
तेथींचा आनंद ब्रह्मांडीं न माये । उपमेशीं काये देऊं सुखा ॥ध्रु.॥ भावाचे मथिलें निर्गुण संचलें । तें हें उभें केलें विटेवरी ॥2॥ तुरा ह्मणे आह्मां ब्रह्मांड पंढरी । प्रेमाची जे थोरी सांठवण ॥3॥
2838
कासया गा मज घातलें संसारीं । चित्त पायांवरी नाहीं तुझ्या ॥1॥
कासया गा मज घातलें या जन्मा । नाहीं तुझा प्रेमा नित्य नवा ॥ध्रु.॥ नामाविण माझी वाचा अमंगळ । ऐसा कां चांडाळ निमिऩयेलें ॥2॥ तुका ह्मणे माझी जळो जळो काया । विठ्ठला सखया वांचूनियां ॥3॥
2839
प्रारब्धें चि जोडे धन । प्रारब्धें चि वाडे मान ॥1॥
सोस करिसी वांयां । भज मना पंढरीराया ॥ध्रु.॥ प्रारब्धें चि होय सुख। प्रारब्धें चि पावे दुःख ॥2॥ प्रारब्धें चि भरे पोट । तुका करीना बोभाट ॥3॥
2840
हीन माझी याति । वरी स्तुती केली संतीं ॥1॥
अंगीं वसूं पाहे गर्व । माझें हरावया सर्व ॥ध्रु.॥ मी एक जाणता । ऐसें वाटतसे चित्ता ॥2॥ राख राख गेलों वांयां । तुका ह्मणे पंढरीराया ॥3॥
2841
तपाचे सायास । न लगे घेणें वनवास ॥1॥
ऐसें कळलें आह्मां एक । जालों नामाचे धारक ॥ध्रु.॥ जाळीं महाकर्में । दावीं निजसुख धर्में ॥2॥ तुका ह्मणे येणें । किळकाळ तें ठेंगणें॥3॥
2842
माता कापी गळा । तेथें कोण राखी बाळा ॥1॥
हें कां नेणां नारायणा । मज चाळवितां दिना ॥ध्रु.॥ नागवी धावणें । तेथें साहए व्हावें कोणें ॥2॥ राजा सर्व हरी । तेथें दुजा कोण वारी ॥3॥ तुझ्या केल्याविण । नव्हे िस्थर वश जन ॥4॥ तुका ह्मणे हरी। सूत्र तुह्मां हातीं दोरी॥5॥
2843
गाऊं नेणें परी मी कांहीं गाइऩन । शरण जाइऩन पांडुरंगा ॥1॥
ब्रह्मांडनायक मी त्याचा अंकित । काय यमदूत करिती काळ ॥ध्रु.॥ वश्या ज्याच्या नामें तारिली गणिका । अजामेळासारिखा पापरासीं ॥2॥ चरणींच्या रजें अहिल्या तारिली। रूपवंत केली कुबजा क्षणें ॥3॥ पृथिवी तारिली पाताळासी जातां। तुका ह्मणे आतां आह्मी किती ॥4॥
2844
गाजराची पुंगी । तैसे नवे जाले जोगी ॥1॥
काय करोनि पठन । केली अहंता जतन ॥ध्रु.॥ अल्प असे Yाान । अंगीं ताठा अभिमान ॥2॥ तुका ह्मणे लंड । त्याचें हाणोनि फोडा तोंड॥3॥
2845
परद्रव्य परनारी । अभिळासूनि नाक धरी ॥1॥
जळो तयाचा आचार । व्यर्थ भार वाहे खर ॥ध्रु.॥ सोहोऑयाची िस्थती । क्रोधें विटाळला चित्तीं ॥2॥ तुका ह्मणे सोंग । दावी बाहेरील रंग ॥3॥
2846
टिळा टोपी उंच दावी । जगीं मी एक गोसावी ॥1॥
अवघा वरपंग सारा । पोटीं विषयांचा थारा ॥ध्रु.॥ मुद्रा लावितां कोरोनि । मान व्हावयासी जनीं ॥2॥ तुका ह्मणे ऐसे किती । नरका गेले पुढें जाती ॥3॥
2847
ऐसे संत जाले कळीं । तोंडीं तमाखूची नळी ॥1॥
स्नानसंध्या बुडविली । पुढें भांग वोडवली ॥ध्रु.॥ भांगभुकाऩ हें साधन। पची पडे मद्यपान ॥2॥ तुका ह्मणे अवघें सोंग । तेथें कैचा पांडुरंग ॥3॥
2848
जातीची शिंदळी । तिला कोण वंशावळी ॥1॥
आपघर ना बापघर । चित्तीं मनीं व्यभिचार ॥ध्रु.॥ सेजे असोनियां धणी । परद्वार मना आणी ॥2॥ तुका ह्मणे असील जाती । जातीसाठीं खाती माती ॥3॥
2849
अंधऑयाची काठी । हिरोनियां कडा लोटी ॥1॥
हें कां देखण्या उचित । लाभ किंवा कांहीं हित ॥ध्रु.॥ साकर ह्मणोनि माती । चाळवूनि द्यावी हातीं ॥2॥ तुका ह्मणे वाटे । देवा पसरावे सराटे ॥3॥
2850
प्रीतिचिया बोला नाहीं पेसपाड । भलतसें गोड करूनि घेइऩ ॥1॥
तैसें विठ्ठलराया तुज मज आहे । आवडीनें गायें नाम तुझें ॥ध्रु.॥ वेडे वांकडे बाळकाचे बोल । करिती नवल मायबाप ॥2॥ तुका ह्मणे तुज येवो माझी दया । जीवींच्या सखया जिवलगा ॥3॥
2851
माझे मज कळों येती अवगुण । काय करूं मन अनावर ॥1॥
आतां आड उभा राहें नारायणा । दयासिंधुपणा साच करीं ॥ध्रु.॥ वाचा वदे परी करणें कठीण । इंिद्रयां अधीन जालों देवा ॥2॥ तुका ह्मणे तुझा जैसा तैसा दास । न धरीं उदास मायबापा ॥3॥
2852
वर्णावी ते थोरी एका विठ्ठलाची । कीर्ती मानवाची सांगों नये ॥1॥
उदंड चि जाले जन्मोनियां मेले । होऊनियां गेले राव रंक ॥ध्रु.॥ त्यांचें नाम कोणी नेघे चराचरीं । साही वेद चारी वणिऩताती ॥2॥ अक्षय अढळ चळेना ढळेना । तया नारायणा ध्यात जावें ॥3॥ तुका ह्मणे तुझी विठ्ठल चित्तीं ध्यातां । जन्ममरण व्यथा दूर होती ॥4॥
2853
नको देऊं देवा पोटीं हें संतान । मायाजाळें जाण नाठवसी ॥1॥
नको देऊं देवा द्रव्य आणि भाग्य । तो एक उद्वेग होय जीवा ॥2॥ तुका ह्मणे करीं फकिराचे परी । रात्रदिवस हरि येइल घरा ॥3॥
2854
जोडोनियां धन उत्तम वेव्हारें । उदास विचारें वेच करी ॥1॥
उत्तम चि गती तो एक पावेल । उत्तम भोगील जीव खाणी ॥ध्रु.॥ परउपकारी नेणें परनिंदा । परिस्त्रया सदा बहिणी माया ॥2॥ भूतदया गाइऩपशूचें पालन । तान्हेल्या जीवन वनामाजी॥3॥ शांतिरूपें नव्हे कोणाचा वाइऩट । वाढवी महkव वडिलांचें ॥4॥ तुका ह्मणे हें चि आश्रमाचें फळ । परमपद बळ वैराग्याचें ॥5॥
2855
हरि ह्मणतां गति पातकें नासती । किळकाळ कांपती हरि ह्मणतां ॥1॥
हरि ह्मणतां भुिH हरि ह्मणतां मुिH । चुके यातायाती हरि ह्मणतां ॥ध्रु.॥ तपें अनुष्ठानें न लगती साधनें । तुटती बंधनें हरि ह्मणतां ॥2॥ तुका ह्मणे भावें जपा हरिचें नाम । मग काळयम शरण तुह्मा ॥3॥
2856
नये वांटूं मन । कांहीं न देखावें भिन्न ॥1॥
पाय विठोबाचे चित्तीं । असों द्यावे दिवसराती ॥ध्रु.॥ नये काकुळती । कोणा यावें हरिभिH ॥2॥ तुका ह्मणे साइऩ । करील कृपेची विठाइऩ॥3॥
2857
सकळ देवांचें दैवत । उभें असे रंगा आंत ॥1॥
रंगा लुटा माझे बाप । शुद्ध भाव खरें माप ॥ध्रु.॥ रंग लुटिला बहुतीं । शुक नारदादि संतीं ॥2॥ तुका लुटितां हे रंग । साहए जाला पांडुरंग ॥3॥
2858
उशीर कां केला । कृपाळुवा विठ्ठला ॥1॥
मज दिलें कोणा हातीं । काय मानिली नििंश्चती ॥ध्रु.॥ कोठवरी धरूं धीर । आतां मन करूं िस्थर ॥2॥ तुका ह्मणे जीव । ऐसी भाकितसे कींव ॥3॥
2859
तुका वेडा अविचार । करी बडबड फार ॥1॥
नित्य वाचे हा चि छंद । राम कृष्ण हरि गोविंद ॥ध्रु.॥ धरी पांडुरंगीं भाव। आणीक नेणें दुजा देव ॥2॥ गुरुYाान सर्वा ठायीं । दुजें न विचारी कांहीं ॥3॥ बोल नाइऩके कोणाचे । कथे नागवा चि नाचे॥4॥ संगउपचारें कांटाळे । सुखें भलते ठायीं लोळे ॥5॥ कांहीं उपदेशिलें नेणे । वाचे विठ्ठल विठ्ठल ह्मणे ॥6॥ केला बहुतीं फजित । तरी हें चि करी नित्य ॥7॥ अहो पंडितजन । तुका टाकावा थुंकोन ॥8॥
2860
आली सिंहस्थपर्वणी । न्हाव्या भटा जाली धणी॥1॥
अंतरीं पापाच्या कोडी । वरिवरि बोडी डोइऩ दाढी ॥ध्रु.॥ बोडिलें तें निघालें । काय पालटलें सांग वहिलें ॥2॥ पाप गेल्याची काय खुण । नाहीं पालटले अवगुण ॥3॥ भिHभावें विण । तुका ह्मणे अवघा सीण ॥4॥
2861
तुज घालोनियां पूजितों संपुष्टीं । परि तुझ्या पोटीं चवदा भुवनें ॥1॥
तुज नाचऊनि दाखवूं कौतुका । परी रूपरेखा नाहीं तुज ॥ध्रु.॥ तुजलागीं आह्मी गात असों गीत । परी तूं अतीत शब्दाहूनि ॥2॥ तुजलागीं आह्मीं घातियेल्या माळा । परि तूं वेगळा कतृऩत्वासी ॥3॥ तुका ह्मणे आतां होऊनि परमित । माझें कांहीं हित विचारावें ॥4॥
2862
पापाची मी राशी । सेवाचोर पायांपाशीं ॥1॥
करा दंड नारायणा । माझ्या मनाची खंडणा ॥ध्रु.॥ जना हातीं सेवा । घेतों लंडपणें देवा ॥2॥ तुझा ना संसार । तुका दोहींकडे चोर ॥3॥
2863
दुडीवरी दुडी । चाले मोकळी गुजरी ॥1॥
ध्यान लागो ऐसें हरी । तुझे चरणीं तैशापरी ॥ध्रु.॥ आवंतण्याची आस । जैसी लागे दुर्बळासी ॥2॥ लोभ्या कळांतराची आस । बोटें मोजी दिवस मास ॥3॥ तुका ह्मणे पंढरीनाथा । मजला आणिक नको व्यथा ॥4॥
2864
लागोनियां पायां विनवितों तुम्हाला । करें टाळी बोला मुखें नाम ॥1॥
विठ्ठल विठ्ठल म्हणा वेळोवेळां । हा सुखसोहळा स्वगाअ नाहीं ॥ध्रु.॥ कृष्ण विष्णु हरि गोविंद गोपाळ । मार्ग हा प्रांजळ वैकुंठीचा ॥2॥ सकळांसीं येथें आहे अधिकार । कलयुगीं उद्धार हरिनामें ॥3॥ तुका ह्मणे नामापाशीं चारी मुिH । ऐसें बहुग्रंथीं बोलियेलें ॥4॥
2865
लटिकें हासें लटिकें रडें । लटिकें उडें लटिक्यापें॥1॥
लटिकें माझें लटिकें तुझें । लटिकें ओझें लटिक्याचें ॥ध्रु.॥ लटिकें गायें लटिकें ध्यायें । लटिकें जायें लटिक्यापें ॥3॥ लटिका भोगी लटिका त्यागी । लटिका जोगी जग माया ॥3॥ लटिका तुका लटिक्या भावें । लटिकें बोले लटिक्यासवें ॥4॥
2866. जालों म्हणती त्याचें मज वाटे आश्चर्य । ऐका नव्हे धीर वचन माझें ॥1॥ शिजलिया अन्ना ग्वाही दांत हात । जिव्हेसी चाखत न कळे कैसें ॥ध्रु.॥ तापलिया तेली बावन चंदन । बुंद एक क्षण शीतळ करी ॥2॥ पारखी तो जाणे अंतरींचा भेद । मूढजना छंद लावण्यांचा ॥3॥ तुका ह्मणे कसीं निवडे आपण । शुद्ध मंद हीन जैसें तैसें ॥4॥
2867
हे चि थोर भिH आवडती देवा । संकल्पावी माया संसाराची ॥1॥
ठेविलें अनंतें तैसें चि राह वें । चित्तीं असों द्यावें समाधान ॥ध्रु.॥ वाहिल्या उद्वेग दुःख चि केवळ । भोगणें तें फळ संचिताचें ॥2॥ तुका ह्मणे घालूं तयावरी भार । वाहूं हा संसार देवा पायीं ॥3॥
2868
जन्मा येणें घडे पातकाचे मूळें । संचिताचें फळ आपुलिया ॥1॥
मग वांयांविण दुःख वाहों नये । रुसोनियां काय देवावरी ॥ध्रु.॥ ठाउका चि आहे संसार दुःखाचा । चित्तीं सीण याचा वाहों नये ॥2॥ तुका ह्मणे नाम त्याचें आठवावें । तेणें विसरावें जन्मदुःख ॥3॥
2869
आतां माझे नका वाणूं गुण दोष । करितों उपदेश याचा कांहीं ॥1॥
मानदंभासाठीं छळीतसें कोणा । आण या चरणां विठोबाची ॥2॥ तुका ह्मणे हें तों ठावें पांडुरंगा । काय कळे जगा अंतरींचें ॥3॥
2870
काय माझें नेती वाइऩट ह्मणोन । करूं समाधान कशासाटीं ॥1॥
काय मज लोक नेती परलोका । जातां कोणा एका निवारेल ॥ध्रु.॥ न ह्मणें कोणासी उत्तम वाइऩट । सुखें माझी कूट खावो मागें ॥2॥ सर्व माझा भार असे पांडुरंगा । काय माझें जगासवें काज ॥3॥ तुका ह्मणे माझें सर्व ही साधन । नामसंकीर्त्तन विठोबाचें ॥4॥
देवांनीं स्वामींस चिंचवडास नेलें होतें ते अभंग, आरत्या ॥ 13 ॥ 2871
वांजा गाइऩ दुभती । देवा ऐसी तुझी ख्याति ॥1॥
ऐसें मागत नाहीं तुज । चरण दाखवावे मज ॥ध्रु.॥ चातक पाखरूं। त्यासी वर्षे मेघधारु ॥ ॥ पक्षी राजहंस । अमोलिक मोतीं त्यास॥3॥ तुका ह्मणे देवा । कां गा खोचलासी जीवा ॥4॥
2872. परतें मी आहें सहज चि दुरी । वेगळें भिकारी नामरूपा ॥1॥ न लगे रुसावें धरावा संकोच । सहज तें नीच आलें भागा ॥ध्रु.॥ पडिलिये ठायीं उिच्छष्ट सेवावें । आरते तें चि देवें केलें ऐसें ॥2॥ तुका ह्मणे तुह्मी आह्मां जी वेगळे । केलेती निराळे द्विज देवें ॥3॥
2873
चिंतामणिदेवा गणपतीसी आणा । करवावें भोजना दुजे पात्रीं ॥1॥
देव ह्मणती तुक्या एवढी कैची थोरी । अभिमानाभीतरी नागवलों ॥ध्रु.॥ वाडवेळ जाला सिळें जालें अन्न । तटस्थ ब्राह्मण बैसलेती ॥2॥ तुका ह्मणे देवा तुमच्या सुकृतें । आणीन त्वरित मोरयासी ॥3॥
2874
भोHा नारायण लक्षुमीचा पति । ह्मणोनि प्राणाहुती घेतलिया ॥1॥
भर्ता आणि भोHा कर्त्ता आणि करविता । आपण सहजता पूर्णकाम ॥ध्रु.॥ विश्वंभर कृपादृष्टी सांभाळीत । प्रार्थना करीत ब्राह्मणांची ॥2॥ कवळोकवळीं नाम घ्या गोविंदाचें । भोजन भHांचें तुका ह्मणे ॥3॥
2875
माझा स्वामी तुझी वागवितो लात । तेथें मी पतित काय आलों ॥1॥
तीथॉ तुमच्या चरणीं जाहालीं निर्मळ । तेथें मी दुर्बळ काय वाणूं ॥2॥ तुका ह्मणे तुह्मी देवा द्विजवंद्य । मी तों काय निंद्य हीन याति ॥3॥
2876
वंदिलें वंदावें जीवाचिये साटीं । किंवा बरी तुटी आरंभीं च ॥1॥
स्वहिताची चाड ते ऐका हे बोल । अवघें चि मोल धीरा अंगीं ॥ध्रु.॥ सिंपिलें तें रोंप वरीवरी बरें । वाळलिया वरी कोंभ नये ॥2॥ तुका ह्मणे टाकीघायें देवपण । फुटलिया जन कुला पुसी ॥3॥
2877
आह्मां विष्णुदासां हें चि भांडवल । अवघा विठ्ठल धन वित्त ॥1॥
वाणी नाहीं घ्यावें आपुलिया हातें । करोनियां चित्तें समाधान ॥2॥ तुका ह्मणे द्रव्य मेळविलें मागें । हें तों कोणासंगें आलें नाहीं ॥3॥
2878
सुखाचे व्यवहारीं सुखलाभ जाला । आनंदें कोंदला मागें पुढें ॥1॥
संगती पंगती देवासवें घडे । नित्यानित्य पडे तें चि सांचा ॥ध्रु.॥ समर्थचे घरीं सकळ संपदा । नाहीं तुटी कदा कासयाची॥2॥ तुका ह्मणे येथें लाभाचिया कोटी । बहु वाव पोटीं समर्थाचे ॥3॥
2879
काय देवें खातां घेतलें हातींचें । आलें हें तयाचें थोर भय ॥1॥
ह्मणतां गजरें राम एकसरें । जळती पापें थोरें भयधाकें॥ध्रु.॥ काय खोळंबले हात पाय अंग । नाशिलें हें सांग रूप काय ॥2॥ कोण लोकीं सांगा घातला बाहेरी । ह्मणतां हरि हरि तुका ह्मणे॥3॥
2880
उत्तम त्या याति । देवा शरण अनन्यगति ॥1॥
नाहीं दुजा ठाव । कांहीं उत्तम मध्यम भाव ॥ध्रु.॥ उमटती ठसे । ब्रह्मप्रािप्त अंगीं दिसे ॥2॥
भाविक विश्वासी।तुका ह्मणे नमन त्यांसी॥3॥ ॥10॥
2881
ज्यासी नावडे एकादशी । तो जिता चि नरकवासी॥1॥
ज्यासी नावडे हें व्रत । त्यासी नरक तो ही भीत ॥ध्रु.॥ ज्यासी मान्य एकादशी । तो जिता चि मुHवासी ॥2॥ ज्यासी घडे एकादशी । जाणें लागे विष्णुपाशीं ॥3॥ तुका ह्मणे पुण्यराशी । तो चि करी एकादशी ॥4॥
2882
मुंगी होउनि साकर खावी । निजवस्तूची भेटी घ्यावी॥1॥
वाळवंटी साकर पडे । गज येउनि काय रडे ॥ध्रु.॥ जाला हरिदास गोसांवी । अवघी मायिक क्रिया दावी ॥2॥ पाठ पाठांतरिक विद्या । जनरंजवणी संध्या ॥3॥ प्रेम नसतां अंगा आणी । दृढ भाव नाहीं मनीं ॥4॥ ब्रह्मYाान वाचे बोले । करणी पाहातां न निवती डोळे ॥5॥ मिथ्या भगल वाढविती । आपुली आपण पूजा घेती ॥6॥ तुका ह्मणे धाकुटें व्हावें । निजवस्तूसी मागुनि घ्यावें ॥7॥
2883
भय हरिजनीं । कांहीं न धरावें मनीं ॥1॥
नारायण ऐसा सखा । काय जगाचा हा लेखा ॥ध्रु.॥ चित्त वित्त हेवा । समर्पून राहा देवा ॥2॥ तुका ह्मणे मन । असों द्यावें समाधान॥3॥
2884
आयुष्य मोजावया बैसला मापारी । तूं कां रे वेव्हारी संसाराचा ॥1॥
नेइऩल ओढोनि ठाउकें नसतां । न राहे दुिश्चता हरिविण ॥ध्रु.॥ कठीण हें दुःख यम जाचतील । कोण सोडवील तया ठायीं ॥2॥ राहतील दुरी सज्जन सोयरीं । आठवीं श्रीहरी लवलाहीं ॥3॥ तुका ह्मणे किती करिसी लंडायी । होइऩल भंडाइऩ पुढें थोर ॥4॥
2885
होऊं नको कांहीं या मना आधीन । नाइकें वचन याचें कांहीं ॥1॥
हटियाची गोष्टी मोडून टाकावी । सोइऩ ही धरावी विठोबाची ॥ध्रु.॥ आपुले आधीन करूनियां ठेवा । नाहीं तरि जीवा घातक हें ॥2॥ तुका ह्मणे जाले जे मना आधीन । तयांसी बंधन यम करी ॥3॥
2886
नामाविण काय वाउगी चावट । वांयां वटवट हरीविण॥1॥
फुकट चि सांगे लोकाचिया गोष्टी । राम जगजेठी वाचे नये ॥ध्रु.॥ मेळवूनि चाट करी सुरापान । विषयांच्या गुणें माततसे ॥2॥ बैसोनि टवाळी करी दुजयाची । नाहीं गोविंदाची आठवण ॥3॥ बळें यम दांत खाय तयावरी । जंव भरे दोरी आयुष्याची ॥4॥ तुका ह्मणे तुला सोडवील कोण । नाहीं नारायण आठविला ॥5॥
2887
संत गाती हरिकीर्त्तनीं । त्यांचें घेइन पायवणी ॥1॥
हें चि तप तीर्थ माझें । आणीक मी नेणें दुजें ॥ध्रु.॥ काया कुरवंडी करीन । संत महंत ओंवाळीन ॥2॥ संत महंत माझी पूजा । अनुभाव नाहीं दुजा ॥3॥ तुका ह्मणे नेणें कांहीं । अवघें आहे संतापायीं ॥4॥
2888
जालें भांडवल । अवघा पिकला विठ्ठल ॥1॥
आतां वाणी काशासाटीं । धीर धरावा च पोटीं ॥ध्रु.॥ आपुल्या संकोचें । ह्मणऊनि तेथें टांचे ॥2॥ घेतों ख†या मापें । तुका देखोनियां सोपें ॥3॥
2889
शुद्ध ऐसें ब्रह्मYाान । करा मन सादर ॥1॥
रवि रसां सकळां शोषी । गुणदोषीं न लिंपे ॥ध्रु.॥ कोणासवें नाहीं चोरी । सकळांवरी समत्व ॥2॥ सत्य तरी ऐसें आहे । तुका पाहे उपदेशीं॥3॥
2890
अिग्न हा पाचारी कोणासी साक्षेपें । हिंवें तो चि तापे जाणोनियां ॥1॥
उदक ह्मणे काय या हो मज प्यावें । तृषित तो धांवे सेवावया ॥ध्रु.॥ काय वस्त्र ह्मणे यावो मज नेसा । आपुले स्वइच्छा जग वोढी ॥2॥ तुक्यास्वामी ह्मणे काय मज स्मरा । आपुल्या उद्धारा लागूनियां ॥3॥
2891
भH देवाघरचा सुना । देव भHाचा पोसणा ॥1॥
येर येरां जडलें कैसें । जीवा अंगें जैसें तैसें ॥ध्रु.॥ देव भHाची कृपाळु माता । भH देवाचा जनिता ॥2॥ तुका ह्मणे अंगें । एक एकाचिया संगें ॥3॥
2892
बरवयांबरवंट । विटे चरण सम नीट ॥1॥
ते म्या हृदयीं धरिले । तापशमन पाउलें ॥ध्रु.॥ सकळां तीर्थां अधिष्ठान । करी लक्षुमी संवाहन ॥2॥ तुका ह्मणे अंतीं । ठाव मागितला संतीं॥3॥
2893
मासं चर्म हाडें । देवा अवघीं च गोडें ॥1॥
जे जे हरिरंगीं रंगले । कांहीं न वचे वांयां गेले ॥ध्रु.॥ वेद खाय शंखासुर। त्याचें वागवी कलिवर ॥2॥ तुका ह्मणे ऐसा । बराडी हा भिHरसा॥3॥
2894
कोणा चिंता आड । कोणा लोकलाज नाड ॥1॥
कैंचा राम अभागिया । करी कटकट वांयां ॥ध्रु.॥ स्मरणाचा राग । क्रोधें विटाळलें अंग ॥2॥ तुका ह्मणे जडा । काय चाले या दगडा॥3॥
2895
आपुलिया काजा । आह्मीं सांडियेलें लाजा ॥1॥
तुह्मां असों जागवीत । आपुलें आपुले हित ॥ध्रु.॥ तुह्मी देहशून्य। आह्मां कळे पाप पुण्य ॥2॥ सांगायासी लोकां । उरउरीत उरला तुका ॥3॥
2896
मायबापें केवळ काशी । तेणें न वजावें तीर्थासी॥1॥
पुंडलीकें काय केलें । परब्रह्म उभें ठेलें ॥ध्रु.॥ तैसा होइप सावधान। हृदयीं धरीं नारायण ॥2॥ तुका ह्मणे मायबापें । अवघीं देवाचीं स्वरूपें ॥3॥
2897
सत्य आह्मां मनीं । नव्हों गाबाळाचे धनी ॥1॥
ऐसें जाणा रे सकळ । भरा शुद्ध टांका मळ ॥ध्रु.॥ देतों तीIण उत्तरें । पुढें व्हावयासी बरें ॥2॥ तुका ह्मणे बरें घडे । देशोदेशीं चाले कोडें॥3॥
2898
शिकवूनि हित । सोयी लावावे हे नीत ॥1॥
त्याग करूं नये खरें । ऐसें विचारावें बरें ॥ध्रु.॥ तुमचिया तोंडें । धर्माधर्म चि खंडे ॥2॥ मजसाटीं देवा । कां हो लपविला हेवा ॥3॥ जाला सावधान । त्यासी घालावें भोजन ॥4॥ तुका ह्मणे पिता । वरी बाळाच्या तो हिता ॥5॥
2899
सुख सुखा भेटे । मग तोडिल्या न तुटे ॥1॥
रविरिश्मकळा । नये घालितां पैं डोळां ॥ध्रु.॥ दुरि तें जवळी । स्नेहें आकाशा कवळी ॥2॥ तुका ह्मणे चित्त । माझें पायीं अखंडित॥3॥
2900
तुह्मां न पडे वेच । माझा सरेल संकोच ॥1॥
फुकासाटीं जोडे यश । येथें कां करा आळस ॥ध्रु.॥ कृपेचें भुकेलें। होय जीवदान केलें ॥2॥ तुका ह्मणे शिकविलें । माझें ऐकावें विठ्ठलें॥3॥
2901
लोक ह्मणती मज देव । हा तों अधर्म उपाव ॥1॥
आतां कळेल तें करीं । सीस तुझे हातीं सुरी ॥ध्रु.॥ अधिकार नाहीं। पूजा करिती तैसा कांहीं ॥2॥ मन जाणे पापा । तुका ह्मणे मायबापा॥3॥
2902
एका ह्मणे भलें । आणिका सहज चि निंदिलें ॥1॥
कांहीं न करितां आयास । सहज घडले ते दोष ॥ध्रु.॥ बरें वाइटाचें। नाहीं मज कांहीं साचें ॥2॥ तुका ह्मणे वाणी । खंडोनि राहावें चिंतनीं॥3॥
2903
आणिलें सेवटा । आतां कामा नये फांटा ॥1॥
मज आपुलेंसें ह्मणा । उपरि या नारायणा ॥ध्रु.॥ वेचियेली वाणी । युHी अवघी चरणीं ॥2॥ तुका धरी पाय । क्षमा करवूनि अन्याय॥3॥
2904
न करा टांचणी । येथें कांहीं आडचणी ॥1॥
जिव्हा अमुप करी माप । विठ्ठल पिकला माझा बाप ॥2॥ तुका ह्मणे सर्वकाळ । अवघा गोविंद गोपाळ ॥3॥
2905
तुझ्या नामाची आवडी । आह्मी विठो तुझीं वेडीं॥1॥
आतां न वजों अणिकां ठायां । गाऊं गीत लागों पायां ॥ध्रु.॥ काय वैकुंठ बापुडें । तुझ्या प्रेमासुखापुढें ॥2॥ संतसमागममेळे । प्रेमसुखाचा सुकाळ ॥3॥ तुका ह्मणे तुझ्या पायीं । जन्ममरणा ठाव नाहीं ॥4॥
2906
साकरेच्या योगें वर्ख । राजा कागदातें देखे ॥1॥
तैसें आह्मां मानुसपण । रामनाम केण्यागुणें ॥ध्रु.॥ फिरंगीच्या योगें करी । राजा काष्ठ हातीं धरी ॥2॥ रत्नकनका योगें लाख । कंठीं धरिती श्रीमंत लोक ॥3॥ देवा देवपाट देव्हा†यावरी बैसे स्पष्ट॥4॥ ब्रह्मानंदयोगें तुका । पढीयंता सज्जन लोकां ॥5॥
2907
धनवंतालागीं । सर्वमान्यता आहे जगीं ॥1॥
माता पिता बंधु जन । सर्व मानिती वचन ॥ध्रु.॥ जव मोठा चाले धंदा । तंव बहिण म्हणे दादा ॥2॥ सदा शृंगारभूषणें । कांता लवे बहुमानें॥3॥ तुका ह्मणे धन । भाग्य अशाश्वत जाण ॥4॥
2908
न विचारितां ठायाठाव । काय भुंके तो गाढव ॥1॥
केला तैसा लाहे दंड । खळ अविचारी लंड ॥ध्रु.॥ करावें लाताळें। ऐसें नेणे कोण्या काळें ॥2॥ न कळे उचित । तुका ह्मणे नीत हित॥3॥
2909
कंठ नामसिका । आतां किळकाळासी धका ॥1॥
रोखा माना कीं सिका माना । रोखा सिका तत्समाना ॥ध्रु.॥ रोखा न मना सिका न मना । जतन करा नाककाना ॥2॥ सिका न मनी रावण । त्याचें केलें निसंतान ॥3॥ सिका मानी हळाहळ । जालें सर्वांगीं शीतळ ॥4॥ तुका ह्मणे नाम सिका । पटीं बैसलों निजसुखा॥5॥
2910
भूतीं देव ह्मणोनि भेटतों या जना । नाहीं हे भावना नरनारी ॥1॥
जाणे भाव पांडुरंग अंतरींचा । नलगे द्यावा साचा परिहार ॥ध्रु.॥ दयेसाटीं केला उपाधिपसारा । जड जीवा तारा नाव कथा ॥2॥ तुका ह्मणे नाहीं पडत उपवास । फिरतसे आस धरोनियां॥3॥
2911
हारपल्याची नका चित्तीं । धरूं खंती वांयां च ॥1॥
पावलें तें ह्मणा देवा । सहज सेवा या नांवें ॥ध्रु.॥ होणार तें तें भोगें घडे । लाभ जोडे संकल्पें ॥2॥ तुका ह्मणे मोकळें मन । अवघें पुण्य या नांवें ॥3॥
2912
नेसणें आलें होतें गऑया । लोक रऑया करिती॥1॥
आपणियां सावरिलें । जग भलें आपण ॥ध्रु.॥ संबंध तो तुटला येणें । जागेपणें चेष्टाचा ॥2॥
भलती सेवा होती अंगें । बारस वेगें पडिलें ॥3॥
सावरिलें नीट वोजा । दृिष्टलाजा पुढिलांच्या ॥4॥
बरे उघडिले डोळे । हळहळेपासूनि ॥5॥
तुका ह्मणे विटंबना । नारायणा चुकली ॥6॥
2913
जिव्हा जाणे फिकें मधुर क्षार । येर मास पर हातास न कळे ॥1॥
देखावें नेत्रीं बोलावें मुखें । चित्ता सुखदुःखें कळों येती ॥ध्रु.॥
परिमळासी घ्राण ऐकती श्रवण । एकाचे कारण एका नव्हे ॥2॥
एकदेहीं भिन्न ठेवियेल्या कळा । नाचवी पुतळा सूत्रधारी॥3॥
तुका ह्मणे ऐशी जयाची सत्ता । कां तया अनंता विसरलेती ॥4॥
2914
न लगे द्यावा जीव सहज चि जाणार । आहे तो विचार जाणा कांहीं ॥1॥
मरण जो मागे गाढवाचा बाळ । बोलिजे चांडाळ शुद्ध त्यासी ॥2॥
तुका ह्मणे कइप होइऩल स्वहित । निधान जो थीत टाकुं पाहे ॥3॥
2915
मोल वेचूनियां धुंडिती सेवका । आह्मी तरी फुका मागों बळें ॥1॥
नसतां जवळी हित फार करूं । जीव भाव धरूं तुझ्या पायीं ॥ध्रु.॥ नेदूं भोग आह्मी आपुल्या शरीरा । तुह्मांसी दातारा व्हावें म्हूण ॥2॥ कीर्ती तुझी करूं आमुचे सायास । तूं का रे उदास पांडुरंगा ॥3॥ तुका ह्मणे तुज काय मागों आह्मी । फुकाचे कां ना भी ह्मणसी ना ॥4॥
2916
काय लवण किळकेविण । एके क्षीण सागरा ॥1॥
मां हे येवढी अडचण । नारायणीं मजविण ॥ध्रु.॥ कुबेरा अटाहासे जोडी । काय कवडी कारणें ॥2॥ तुका ह्मणे काचमणि । कोण गणी भांडारी ॥3॥
2917
तुज मज नाहीं भेद । केला सहज विनोद ॥1॥
तूं माझा आकार । मी तों तूं च निर्धार ॥ध्रु.॥ मी तुजमाजी देवा । घेसी माझ्या अंगें सेवा ॥2॥ मी तुजमाजी अचळ । मजमाजी तुझें बळ॥3॥ तूं बोलसी माझ्या मुखें । मी तों तुजमाजी सुखें ॥4॥ तुका ह्मणे देवा । विपरीत ठायीं नांवा ॥5॥
2918
वैराग्याचें भाग्य । संतसंग हा चि लाग ॥1॥
संतकृपेचे हे दीप । करी साधका निष्पाप ॥ध्रु.॥ तो चि देवभH । भेदाभेद नाहीं ज्यांत ॥2॥ तुका प्रेमें नाचे गाये । गाणियांत विरोन जाये ॥3॥
2919
जप तप ध्यान न लगे धारणा । विठ्ठलकीर्त्तनामाजी सर्व ॥1॥
राहें माझ्या मना दृढ या वचनीं । आणिक तें मनीं न धरावें ॥ध्रु.॥ कीर्तनसमाधि साधन ते मुद्रा । राहतील थारा धरोनियां॥2॥ तुका ह्मणे मुिH हरिदासांच्या घरीं । वोळगती चारी ॠिद्धसििद्ध ॥3॥
2920
नाहीं तुज कांहीं मागत संपत्ती । आठवण चित्तीं असों द्यावी ॥1॥
सरलिया भोग येइऩन सेवटीं । पायापें या भेटी अनुसंधानें ॥ध्रु.॥ आतां मजसाटीं याल आकारास । रोकडी हे आस नाहीं देवा ॥2॥ तुका ह्मणे मुखीं असो तुझें नाम । देइऩल तो श्रम देवो काळ ॥3॥
2921
हितावरी यावें । कोणी बोलिलों या भावें ॥1॥
नव्हे विनोदउत्तर । केले रंजवाया चार ॥ध्रु.॥ केली अटाअटी । अक्षरांची देवासाटीं ॥2॥ तुका ह्मणे खिजों । नका जागा येथें निजों ॥3॥
2922
संचित प्रारब्ध क्रियमाण । अवघा जाला नारायण॥1॥
नाहीं आह्मांसी संबंधु । जरा मरण कांहीं बाधु ॥ध्रु.॥ द्वैताद्वैतभावें। अवघें व्यापियेलें देवें ॥2॥ तुका ह्मणे हरि । आह्मांमाजी क्रीडा करी ॥3॥
2923
नेणे करूं सेवा । पांडुरंगा कृपाळुवा ॥1॥
धांवें बुडतों मी काढीं । सत्ता आपुलिया ओढीं ॥ध्रु.॥ क्रियाकर्महीन । जालों इंिद्रयां अधीन ॥2॥ तुका विनंती करी । वेळोवेळां पाय धरी॥3॥
2924
जयापासोनि सकळ । महीमंडळ जालें ॥1॥
तो एक पंढरीचा राणा । नये श्रुती अनुमाना ॥ध्रु.॥ विवादती जयासाठीं। जगजेटी तो विठ्ठल ॥2॥ तुका ह्मणे तो आकळ । आहे सकळव्यापक॥3॥
2925
नाहीं रूप नाहीं नांव । नाहीं ठाव धराया ॥1॥
जेथें जावें तेथें आहे । विठ्ठल मायबहीण ॥ध्रु.॥ नाहीं आकार विकार । चराचर भरलेंसे ॥2॥ नव्हे निर्गुण सगुण । जाणे कोण तयासी॥3॥ तुका ह्मणे भावाविण । त्याचें मन वोळेना ॥4॥
2926
आहे सकळां वेगळा । खेळे कळा चोरोनि ॥1॥
खांबसुत्राचिये परी । देव दोरी हालवितो ॥ध्रु.॥ आपण राहोनि निराळा । कैसी कळा नाचवी ॥2॥ जेव्हां असुडितो दोरी । भूमीवरी पडे तेव्हां ॥3॥ तुका ह्मणे तो जाणावा । सखा करावा आपुला ॥4॥
2927
आतां पुढें मना । चाली जाली नारायणा ॥1॥
येथें राहिलें राहिलें । कैसें गुंतोनि उगलें ॥ध्रु.॥ भोवतें भोंवनी । आलियांची जाली धणी ॥2॥ तुका ह्मणे रंग रंग । रंगलें पांडुरंगे ॥3॥
2928
आळस पाडी विषयकामीं । शHी देइप तुझ्या नामीं॥1॥
हे चि विनवणी विनवणी । विनविली धरा मनीं ॥ध्रु.॥ आणिक वचना मुकी वाणी । तुमच्या गजाॉ द्यावी गुणीं ॥2॥ तुका ह्मणे पाय डोळां । पाहें एरवी अंधळा ॥3॥
2929
कोण वेची वाणी । आतां क्षुल्लका कारणीं ॥1॥
आतां हें चि काम करूं । विठ्ठल हृदयांत धरूं ॥ध्रु.॥ नेंदाविया वृित्त। आतां उठों चि बहुती ॥2॥ उपदेश लोकां । करूनी वेडा होतो तुका ॥3॥
2930
मागेन तें एक तुज । देइप विचारोनि मज ॥1॥
नको दुर्जनांचा संग । क्षणक्षणा चित्तभंग ॥ध्रु.॥ जन्म घेइऩन मी नाना । बहु सोसीन यातना ॥2॥ रंक होइऩन दीनांचा । घायें देहपात साचा॥3॥ तुका ह्मणे हें चि आतां । देइप देइप तूं सर्वथा ॥4॥
2931
जाणसी उचित । पांडुरंगा धर्मनीत ॥1॥
तरि म्यां बोलावें तें काइऩ । सरे ऐसें तुझे पायीं ॥ध्रु.॥ पालटती क्षणें । संचितप्रारब्धक्रियमाण ॥2॥ तुका ह्मणे सत्ता । होसी सकळ करिता॥3॥
2932
तुह्मी कांटाळलां तरी । आह्मां न सोडणें हरी ॥1॥
जावें कवणिया ठाया । सांगा विनवितों पायां ॥ध्रु.॥ केली जिवा साटी । आतां सुखें लागा पाठी ॥2॥ तुका ह्मणे ठाव । न सोडणें हा चि भाव ॥3॥
2933
येउनि संसारीं । मी तों एक जाणें हरी ॥1॥
नेणें आणिक कांहीं धंदा । नित्य ध्यातसें गोविंदा ॥ध्रु.॥ कामक्रोधलोभस्वार्थ। अवघा माझा पंढरिनाथ ॥2॥ तुका ह्मणे एक । धणी विठ्ठल मी सेवक ॥3॥
2934
सर्वपक्षीं हरि साहेसखा जाला । ओल्या अंगणीच्या कल्पलता त्याला ॥1॥
सहजचाली चालतां पायवाटे । चिंतामणींसमान होती गोटे ॥2॥ तुका तरी सहज बोले वाणी । त्याचे घरीं वेदांत वाहे पाणी ॥3॥
2935
काय पुण्य ऐसें आहे मजपाशीं । तांतडी धांवसी पांडुरंगा ॥1॥
काय ऐसा भH वांयां गेलों थोर । तूं मज समोर होसी वेगा ॥ध्रु.॥ काय कष्ट माझे देखिली चाकरी । तो तूं झडकरी पाचारिशी ॥2॥ कोण मी नांवाचा थोर गेलों मोटा । अपराधी करंटा नारायणा ॥3॥ तुका ह्मणे नाहीं ठाउकें संचित । येणें जन्महित नाहीं केलें ॥4॥
2936
आमुचिया भावें तुज देवपण । तें कां विसरोन राहिलासी ॥1॥
समर्थासी नाहीं उपकारस्मरण । दिल्या आठवण वांचोनियां ॥ध्रु.॥ चळण वळण सेवकाच्या बळें । निर्गुणाच्यामुळें सांभाळावें ॥2॥ तुका ह्मणे आतां आलों खंडावरी । प्रेम देउनि हरी बुझवावें ॥3॥
2937
आह्मी मेलों तेव्हां देह दिला देवा । आतां करूं सेवा कोणाची ॥1॥
सूत्रधारी जैसा हालवितो कळा । तैसा तो पुतळा नाचे छंदें ॥ध्रु.॥ बोलतसें जैसें बोलवितो देव । मज हा संदेह कासयाचा ॥2॥ पाप पुण्य ज्याचें तो चि जाणें कांहीं । संबंध हा नाहीं आह्मांसवें ॥3॥ तुका ह्मणे तुह्मी आइका हो मात । आह्मी या अतीत देहाहूनी ॥4॥
2938
लागों नेदीं बोल पायां तुझ्या हरी । जीव जावो परि न करीं आण ॥1॥
परनारी मज रखुमाइऩसमान । वमनाहूनि धन नीच मानीं ॥2॥ तुका ह्मणे याची लाज असे कोणा । सहाकारी दीना ज्याची तया ॥3॥
2939
हे चि भेटी साच रूपाचा आठव । विसावला जीव आवडीपें ॥1॥
सुखाचें भातुकें करावें जतन । सेविल्या ताहान भूक जाय ॥ध्रु.॥ दुरील जवळी आपण चि होतें । कविळलें चित्तें जिवापासीं ॥2॥ तुका ह्मणे नाम घेतों वेळोवेळां । होतील सकळा शीतळा नाडी ॥3॥
2940
आपुलिया बळें नाहीं मी बोलत । सखा भगवंत वाचा त्याची ॥1॥
साळुंकी मंजूळ बोलतसे वाणी । शिकविता धणी वेगळाची ॥ध्रु.॥ काय म्यां पामरें बोलावीं उत्तरें । परि त्या विश्वंभरें बोलविलें ॥2॥ तुका ह्मणे त्याची कोण जाणे कळा । चालवी पांगळा पायांविण ॥3॥
2941
हित सांगे तेणें दिलें जीवदान । घातकी तो जाण मनामागें ॥1॥
बळें हे वारावे अधर्म करितां । अंधळें चालतां आडरानें ॥ध्रु.॥ द्रव्य देऊनियां धाडावें तीर्थासी । नेदावें चोरासी चंद्रबळ ॥2॥ तुका ह्मणे ऐसें आहे हें पुराणीं । नाहीं माझी वाणी पदरींची ॥3॥
2942
ऐसा घेइप कां रे संन्यास । करीं संकल्पाचा नास॥1॥
मग तूं राहें भलते ठायीं । जनीं वनीं खाटे भोइऩ ॥ध्रु.॥ तोडीं जाणिवेची कळा । होइप वृत्तीसी वेगळा ॥2॥ तुका ह्मणणे नभा । होइप आणुचा ही गाभा ॥3॥
2943
सोळा सहस्र होऊं येतें । भरलें रितें आह्मापें ॥1॥
ऐसे तुह्मां ठायाठाव । देव ह्मुण संपादे ॥ध्रु.॥ कैची चिरामध्यें चिरे। मना बरें आलें तें ॥2॥ तुका ह्मणे पांडुरंगा । अंगलगा भिन्न करा॥3॥
2944
इहलोकीं आह्मां भूषण अवकळा । भोपळा वाकळा आणि भिक्षा ॥1॥
निमोली संपदा भयविरहित । सर्वकाळ चित्त समाधान ॥ध्रु.॥ छिद्राचा आश्रम उंदीरकुळवाडी । धन नाम जोडी देवाचें तें ॥2॥ तुका ह्मणे एक सेवटीं राहाणें । वर्ततों या जना विरहित ॥3॥
2945
आह्मी भाग्याचे भाग्याचे । आह्मां तांबे भोपऑयाचे॥1॥
लोकां घरीं गाइऩ ह्मैसी । आह्मां घरीं उंदीरघुसी ॥ध्रु.॥ लोकां घरीं हत्ती घोडे । आह्मां आधोडीचे जोडे ॥2॥ तुका ह्मणे आह्मी सुडके। आह्मां देखोन काळ धाके ॥3॥
2946
गाऊं नेणें कळा कुसरी । कान धरोनि ह्मणें हरी॥1॥
माझ्या बोबडिया बोला । चित्त द्यावें बा विठ्ठला ॥ध्रु.॥ मज हंसतील लोक । परि मी गाइऩन निःशंक ॥2॥ तुझे नामीं मी निर्लज्ज । काय जनासवें काज ॥3॥ तुका ह्मणे माझी विनंती । तुह्मी परिसा कमळापती ॥4॥
2947
विष पोटीं सर्वा । जन भीतें तया दर्पा ॥1॥
पंच भूतें नाहीं भिन्न । गुण दुःख देती शीण ॥ध्रु.॥ चंदन िप्रय वासें । आवडे तें जातीऐसें ॥2॥ तुका ह्मणे दाणा । कुचर मिळों नये अन्ना॥3॥
2948
देव अवघें प्रतिपादी । वंदी सकळां एक निंदी ॥1॥
तेथें अवघें गेलें वांयां । विष घास एके ठायां ॥ध्रु.॥ सर्वांग कुरवाळी । उपटी एकच रोमावळी ॥2॥ तुका ह्मणे चित्त । नाहीं जयाचें अंकित ॥3॥
2949
मज माझा उपदेश । आणिकां नये याचा रीस ॥1॥
तुह्मी अवघे पांडुरंग । मी च दुष्ट सकळ चांग ॥ध्रु.॥ तुमचा मी शरणागत । कांहीं करा माझें हित ॥2॥ तुका पाय धरी । मी हें माझें दुर करीं ॥3॥
2950
जाणे त्याचें वर्म नेणे त्याचें कर्म । केल्याविण धर्म नेणवती ॥2॥
मैथुनाचें सुख सांगितल्या शून्य । अनुभवाविण कळूं नये ॥2॥ तुका ह्मणे जळो शािब्दक हें Yाान । विठोबाची खूण विरळा जाणे ॥3॥
2951
अभिमानी पांडुरंग । गोवा काशाचा हो मग ॥1॥
अनुसरा लवलाहीं । नका विचार करूं कांहीं ॥ध्रु.॥ कोठें राहतील पापें । जालिया हो अनुतापें ॥2॥ तुका ह्मणे ये चि घडी । उभ्या पाववील थडी ॥3॥
2952
तुझें वर्म हातीं । दिलें सांगोनियां संतीं ॥1॥
मुखीं नाम धरीन कंठीं । अवघा सांटवीन पोटीं ॥ध्रु.॥ नवविधा वेढिन आधीं । सांपडलासी भावसंधी ॥2॥ तुका ह्मणे बिळये गाढे । किळकाळ पायां पडे ॥3॥
2953
माझ्या मना लागो चाळा । पहावया विठ्ठला डोळां॥1॥
आणीक नाही चाड । न लगे संसार हा गोड ॥ध्रु.॥ तरि च फळ जन्मा आलों । सरता पांडुरंगीं जालों ॥2॥ तुका ह्मणे देवा । देइप चरणांची सेवा ॥3॥
2954
अवघें जेणें पाप नासे । तें हें असे पंढरीसी ॥1॥
गात जागा गात जागा । प्रेम मागा विठ्ठला ॥ध्रु.॥ अवघी सुखाची च राशी । पुंडलिकाशीं वोळली हे ॥2॥ तुका ह्मणे जवळी आलें। उभे ठालें समचरणीं ॥3॥
2955
देह तुझ्या पायीं । ठेवूनि जालों उतराइऩ ॥1॥
आतां माझ्या जीवां । करणें तें करीं देवा ॥ध्रु.॥ बहु अपराधी । मतिमंद हीनबुिद्ध ॥2॥ तुका ह्मणे नेणें । भावभHीचीं लक्षणें ॥3॥
2956
जन हें सुखाचें दिल्याघेतल्याचें । अंत हें काळींचें नाहीं कोणी ॥1॥
जाल्या हीन शिH नाकडोळे गळती । सांडोनि पळती रांडापोरें ॥ध्रु.॥ बाइल ह्मणे खर मरता तरी बरें । नासिलें हें घर थुंकोनियां ॥2॥ तुका ह्मणे माझीं नव्हतील कोणी । तुज चक्रपाणी वांचूनियां ॥3॥
2957
जाणोनि नेणतें करीं माझें मन । तुझी प्रेमखूण देऊनियां ॥1॥
मग मी व्यवहारीं असेन वर्तत । जेवीं जळाआंत पद्मपत्र ॥ध्रु.॥ ऐकोनि नाइकें निंदास्तुति कानीं । जैसा कां उन्मनी योगिराज ॥2॥ देखोनि न देखें प्रपंच हा दृष्टी । स्वप्नऴिचया सृिष्ट चेविल्या जेवीं ॥2॥ तुका ह्मणे ऐसें जालियावांचून । करणें तें तें सीण वाटतसे ॥4॥
2958
विठ्ठला विठ्ठला । कंठ आळवितां फुटला ॥1॥
कइप कृपा करिसी नेणें । मज दीनाचें धांवणें ॥ध्रु.॥ जाल्या येरझारा । जन्मां बहुतांचा फेरा ॥2॥ तुका ह्मणे नष्टा । अबोलण्या तुझ्या चेष्टा ॥3॥
2959
ज्यासी विषयाचें ध्यान । त्यासी कैंचा नारायण॥1॥
साधु कैंचा पापीयासी । काय चांडाळासी काशी ॥ध्रु.॥ काय पतितासी पिता । काय अधमासी गीता ॥2॥ तुका ह्मणे निरंजनी। शट कैंचा ब्रह्मYाानी ॥3॥
2960
वरतें करोनियां तोंड । हाका मारितो प्रचंड ॥1॥
राग आळवितो नाना । गातो काय तें कळेना ॥ध्रु.॥ आशा धरोनि मनीं । कांहीं देइऩल ह्मणऊनि ॥2॥ पोटा एका साटीं । तुका ह्मणे जाले कष्टी ॥3॥
2961
प्रपंच वोसरो । चित्त तुझे पायीं मुरो ॥1॥
ऐसें करिं गा पांडुरंगा । शुद्ध रंगवावें रंगा ॥ध्रु.॥ पुरे पुरे आतां । नको दुजियाची सत्ता ॥2॥ लटिकें तें फेडा । तुका ह्मणे जाय पीडा॥3॥
2962
ऐका कलीचें हें फळ । पुढें होइल ब्रह्मगोळ ॥1॥
चारी वर्ण अठरा याती । भोजन करिती एके पंHी ॥ध्रु.॥ पूजितीअसुरा रांडा । मद्य प्राशितील पेंढा ॥2॥ वामकवळ मार्जन । जन जाइऩल अधोपतन ॥3॥ तुका हरिभिH करी । शिH पाणी वाहे घरीं॥4॥
2963
गुरुमार्गामुळें भ्रष्ट सर्वकाळ । ह्मणती याती कुळ नाहीं ब्रह्मीं ॥1॥
पवित्राला ह्मणती नको हा कंटक । मानिती आित्मक अनामिका ॥ध्रु.॥ डोहोर होलार दासी बलुती बारा । उपदेशिती फारा रांडापोरा ॥2॥ कांहीं टाण्या टोण्या विप्र शिष्य होती । उघडी फजिती स्वधर्माची ॥3॥ नसता करुनी होम खाती एके ठायीं । ह्मणती पाप नाहीं मोक्ष येणें ॥4॥ इंिद्रयांचे पेठे भला कौल देती । मर्यादा जकाती माफ केली ॥5॥ नाहीं शास्त्राधार पात्रापात्र नेणे । उपदेशून घेणें द्रव्य कांहीं ॥6॥ तुका ह्मणे ऐसे गुरु शिष्य पूर्ण । विठोबाची आण नरका जाती ॥7॥
2964
बोलाचे गौरव । नव्हे माझा हा अनुभव ॥1॥
माझी हरिकथा माउली । नव्हे आणिकांसी पांगिली ॥ध्रु.॥ व्याली वाढविलें। निजपदीं निजवलें ॥2॥ दाटली वो रसें । त्रिभुवन ब्रह्मरसें ॥3॥ विष्णु जोडी कर । माथां रज वंदी हर ॥4॥ तुका ह्मणे बळ । तोरडीं हा किळकाळ ॥5॥
2965
सेवट तो भला । माझा बहु गोड जाला ॥1॥
आलों निजांच्या माहेरा । भेटों रखुमाइऩच्या वरा ॥ध्रु.॥ परिहार जाला । अवघ्या दुःखाचा मागिल्या ॥2॥ तुका ह्मणे वाणी । गेली आतां घेऊं धणी ॥3॥
2966
तुझें नाम गाऊं आतां । तुझ्या रंगीं नाचों था था॥1॥
तुझ्या नामाचा विश्वास । आह्मां कैंचा गर्भवास ॥ध्रु.॥ तुझे नामीं विसर पडे । तरी कोटी हत्या घडे ॥2॥ नाम घ्या रे कोणी फुका। भावें सांगतसे तुका ॥3॥
2967
बाइल तरी ऐसी व्हावी । नरकीं गोवी अनिवार॥1॥
घडों नेदी तीर्थयात्रा । केला कुतरा हातसोंका ॥ध्रु.॥ आपुली च करवी सेवा । पुजवी देवासारिखें ॥2॥ तुका ह्मणे गाढव पशु । केला नाशु आयुष्या ॥3॥
2968
बाइले अधीन होय ज्याचें जिणें । तयाच्या अवलोकनें पडिजे द्वाड ॥1॥
कासया ते जंत जिताती संसारीं । माकडाच्या परी गारोडएांच्या ॥ध्रु.॥ वाइलेच्या मना येइऩल तें खरें । अभागी तें पुरें बाइलेचें ॥2॥ तुका ह्मणे मेंग्या गाढवाचें जिणें । कुत†याचें खाणें लगबगा ॥3॥
2969
जगीं मान्य केलें हा तुझा देकार । कीं कांहीं विचार आहे पुढें ॥1॥
करितों कवित्व जोडितों अक्षरें । येणें काय पुरें जालें माझें ॥ध्रु.॥ तोंवरि हे माझी न सरे करकर । जो नव्हे विचार तुझ्या मुखें ॥2॥ तुका ह्मणे तुज पुंडलिकाची आण । जरी कांहीं वचन करिसी मज ॥3॥
2970
कोंडिला गे माज । निरोधुनी द्वार । राखण तें बरें । येथें करा कारण ॥1॥
हा गे हा गे हरि । करितां सांपडला चोरी । घाला गांठी धरी । जीवें माय त्रासाया ॥ध्रु.॥ तें चि पुढें आड । तिचा लोभ तिला नाड । लावुनी चरफड । हात गोउनी पळावें॥2॥ संशयाचें बि†हडें । याचे निरसले भेटी । घेतली ते तुटी । आतां घेतां फावेल ॥3॥ तुका येतो काकुलती । वाउगिया सोड । यासी चि निवाड । आह्मी भार वाहिका ॥4॥
2971
झड मारोनियां बैसलों पंगती । उठवितां फजिती दातयाची ॥1॥
काय तें उचित तुह्मां कां न कळे । कां हो झांका डोळे पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ घेइऩन इच्छेचें मागोनि सकळ । नाहीं नव्हे काळ बोलायाचा ॥2॥ तुका ह्मणे जालों माना अधिकारी । नाहीं लोक परी लाज देवा ॥3॥
2972
नाम न वदे ज्याची वाचा । तो लेंक दो बापांचा॥1॥
हे चि ओळख तयाची । खूण जाणा अभHाची ॥ध्रु.॥ ज्याची विठ्ठल नाहीं ठावा । त्याचा संग न करावा ॥2॥ नाम न म्हणे ज्याचें तोंड । तें चि चर्मकाचें कुंड ॥3॥ तुका ह्मणे त्याचे दिवशीं। रांड गेली महारापाशीं ॥4॥
2973
पतित मी पापी शरण आलों तुज । राखें माझी लाज पांडुरंगा ॥1॥
तारियेले भH न कळे तुझा अंत । थोर मी पतित पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ द्रौपदी बहिणी वैरीं गांजियेली । आपणाऐसी केली पांडुरंगा ॥2॥ प्रल्हादाकारणें स्तंभीं अवतार । माझा कां विसर पांडुरंगा ॥3॥ सुदामा ब्राह्मण दारिद्रें पीडिला । आपणाऐसा केला पांडुरंगा ॥4॥ तुका ह्मणे तुज शरण निजभावें । पाप निदाऩळावें पांडुरंगा ॥5॥
2974
कस्तूरीचें रूप अति हीनवर । माजी असे सार मोल तया ॥1॥
आणीक ही तैसीं चंदनाचीं झाडें । परिमळें वाढे मोल तयां ॥ध्रु.॥ काय रूपें असे परीस चांगला । धातु केली मोला वाढ तेणें ॥2॥ फिरंगी आटितां नये बारा रुके । गुणें मोलें विकें सहस्रवरी ॥ ।3॥ तुका ह्मणे नाहीं जातीसवें काम । ज्याचे मुखीं नाम तो चि धन्य ॥4॥
2975
नव्हें मी स्वतंत्र अंगाचा पाइऩक । जे हे सकिळक सत्ता वारूं ॥1॥
तुह्मां आळवावें पाउला पाउलीं । कृपेची साउली करीं मज ॥ध्रु.॥ शिHहीन तरी जालों शरणागत । आपुला वृत्तांत जाणोनियां ॥2॥ तुका ह्मणे भवाभेणें धरिलें पाय । आणीक उपाय नेणें कांहीं ॥3॥
2976
पाहों ग्रंथ तरी आयुष्य नाहीं हातीं । नाहीं ऐशी मति अर्थ कळे ॥1॥
होइऩल तें हो या विठोबाच्या नांवें । आचरलें भावें जीवीं धरूं ॥ध्रु.॥ एखादा अंगासी येइऩल प्रकार । विचारितां फार युिH वाढे ॥2॥ तुका ह्मणे आळी करितां गोमटी । मायबापा पोटीं येते दया ॥3॥
2977
पाहातां रूप डोळां भरें । अंतर नुरे वेगळें । इच्छावशें खेळ मांडी । अवघें सांडी बाहेरी ॥1॥
तो हा नंदानंदन बाइये । यासी काय परिचार वो ॥ध्रु.॥ दिसतो हा नव्हे तैसा । असे दिशाव्यापक । लाघव हा खोळेसाटीं । होतां भेटी परतेना ॥2॥ ह्मणोनि उभी ठालीये । परतलीये या वाटा । आड करोनियां तुका। जो या लोकां दाखवितो ॥3॥
2978
दुःखें दुभागलें हृदयसंपुष्ट । गहिंवरें कंठ दाटताहे॥1॥
ऐसें काय केलें सुमित्रा सखया । दिलें टाकोनियां वनामाजी ॥ध्रु.॥ आक्रंदती बाळें करुणावचनीं । त्या शोकें मेदिनी फुटों पाहे ॥2॥ काय हे सामर्थ्य नव्हतें तुजपाशीं । संगें न्यावयासी अंगभूतां ॥3॥ तुज ठावें आह्मां कोणी नाहीं सखा । उभयलोकीं तुका तुजविण॥4॥ कान्हा ह्मणे तुझ्या वियोगें पोरटीं । जालों दे रे भेटी बंधुराया ॥5॥
2979
सख्यत्वासी गेलों करीत सलगी । नेणें चि अभागी महिमा तुझा ॥1॥
पावलों आपुलें केलें लाहें रास । निद।वां परिस काय होय ॥ध्रु.॥ कष्टविलासी म्यां चांडाळें संसारीं । अद्यापिवरि तरि उपदेशीं ॥2॥ उचित अनुचित सांभािळलें नाहीं । कान्हा ह्मणे कांहीं बोलों आतां ॥3॥
2980
असो आतां कांहीं करोनियां ग्लांती । कोणा काकुलती येइल येथें ॥1॥
करूं कांहीं दिस राहे तों सायास । झोंबों त्या लागास भावाचिये ॥ध्रु.॥ करितां रोदना बापुडें ह्मणती । परि नये अंतीं कामा कोणी ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे पडिलिया वनीं । विचार तो मनीं बोलिला हे ॥3॥
2981
चरफडें चरफड शोकें शोक होये । कार्यमूळ आहे धीरापाशीं ॥1॥
कल्पतसे मज ऐसें हें पाहातां । करावी ते चिंता मिथ्या खोटी ॥ध्रु.॥ न चुके होणार सांडिल्या शूरत्वा । फुकट चि सkवा होइल हानी ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे दिल्या बंद मना । वांचूनि निधाना न पवीजे ॥3॥
2982
न लगे चिंता आतां अन्मोन हाता । आलें मूळ भ्राता गेला त्याचें ॥1॥
घरभेद्या येथें आहे तें सुकानु । धरितों कवळून पाय दोन्ही ॥ध्रु.॥ त्याचें त्याचिया मुखें पडिलें ठावें । न लगे सारावें मागें पुढें ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे करील भेटी भावा । सोडीन तेधवां या विठ्ठला ॥3॥
2983
मूळस्थळ ज्याचें गोमतीचे तीरीं । तो हा सारी दोरी खेळवितो ॥1॥
ऐसें हे कळलें असावें सकळां । चोर त्या वेगळा नाहीं दुजा ॥ध्रु.॥ वैष्णव हे रे तयाचे पाळती । खूण हे निरुती सांगितली ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे आलें अनुभवास । तेणें च आह्मांस नागविलें ॥3॥
2984
बरा रे निर्गुणा नष्ट नारायणा । घरबुडवणा भेटलासी ॥1॥
एके घरीं कोणी कोणासी न धरी । ऐसी अपरांपरी केली आह्मां ॥2॥ कान्हा ह्मणे कां रे निःकाम देखिलें । ह्मणोनि मना आलें करितोसी ॥3॥
2985
धिंदधिंद तुझ्या करीन धिंदडएा । ऐसें काय वेडएा जाणितलें ॥1॥
केली तरी बरें मज भेटी भावास । नाहीं तरि नास आरंभिला ॥ध्रु.॥ मरावें मारावें या आलें प्रसंगा । बरें पांडुरंगा कळलेंसावें ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे तुझी माझी उरी । उडाली न धरीं भीड कांहीं ॥3॥
2986
भुिH मुिH तुझें जळों ब्रह्मYाान । दे माझ्या आणोनी भावा वेगीं ॥1॥
रिद्धी सिद्धी मोक्ष ठेवीं गुंडाळून । दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥ध्रु.॥ नको आपुलिया नेऊं वैकुंठासी । दे माझ्या भावासी आणुन वेगीं ॥2॥ नको होऊं कांहीं होसील प्रसन्न। दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥3॥ तुकयाबंधु ह्मणे पाहा हो नाहींतरी । हत्या होइऩल शिरीं पांडुरंगा ॥4॥
2987
मुख्य आहे आह्मां मातेचा पटंगा । तुज पांडुरंगा कोण लेखी ॥1॥
नको लावूं आह्मां सवें तूं तोंवरी । पाहा दूरवरी विचारूनी ॥ध्रु.॥ साहे संतजन केले महाराज । न घडे आतां तुज भेइऩन मी ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे अहिक्यें ऐक्यता । वाढतें अनंता दुःखें दुःख ॥3॥
2988
नये सोमसरी उपचाराची हरी । करकरेचें करीं काळें तोंड ॥1॥
मागतों इतुकें जोडुनियां कर । ठेउनियां शीर पायांवरी॥ध्रु.॥ तुह्मां आह्मां एके ठायीं सहवास । येथें द्वैत द्वेष काय बरा ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे बहुतां बहुतां रीती । अनंता विनंती परिसावी हे॥3॥
2989
लालुचाइऩसाटीं बळकाविसी भावा । परी मी जाण देवा जिरों नेदीं ॥1॥
असों द्या निश्चय हा मनीं मानसीं । घातली येविशीं दृढ कास ॥ध्रु.॥ मज आहे बळ आळीचें सबळ । फोडीन अंत्राळ हृदय तुझें ॥2॥ करुणारसें तुकयाबंधु ह्मणे भुलवीन । काढूनि घेइऩन निज वस्तु ॥3॥
2990
तुझीं वर्में आह्मां ठावीं नारायणा । परी तूं शाहाणा होत नाहीं ॥1॥
मग कालाबुली हाका देते वेळे । होतोसि परी डोळे नुघडिसी ॥ध्रु.॥ जाणोनि अYाान करावें मोहरें । खोटी खोडी हे रे तुझी देवा ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे कारण प्रचीति । पाहातों वेळ किती तेच गुण ॥3॥
2991
अवघीं तुज बाळें सारिखीं नाहीं तें । नवल वाटतें पांडुरंगा ॥1॥
ह्मणतां लाज नाहीं सकळांची माउली । जवळी धरिलीं एकें दुरी ॥ध्रु.॥ एकां सुख द्यावें घेऊनि वोसंगा । एक दारीं गळा श्रमविती ॥2॥ एकां नवनीत पाजावें दाटून । एकें अन्न अन्नें करितील ॥3॥ एकें वाटतील न वजावीं दुरी । एकांचा मत्सर जवळी येतां ॥4॥ तुकयाबंधु ह्मणे नावडतीं त्यांस । कासया व्यालास नारायणा ॥5॥
2992
निनांवा हें तुला । नांव साजे रे विठ्ठला ।
बरा शिरविला । फाटक्यामध्यें पाव ॥1॥
कांहीं तरी विचारिलें । पाप पुण्य ऐसें केलें ।
भुरळें घातलें । एकाएकीं भावासी ॥ध्रु.॥
मुद्राधारणें माळ माळा टिळे । बोल रसाळ कोंवळे ।
हातीं फांशाचे गुंडाळे । कोण चाळे गृहस्था हे ॥2 ॥
तुकयाबंधु ह्मणे मििस्कन । करितोसी देखोन ।
पाहा दुरिवरी वििच्छन्न । केला परी संसार ॥3॥
2993
नाहीं घटिका ह्मणसी । लाग लागला तुजपाशीं ।
पडिला हृषीकेशी । जाब सकळ करणें ॥1॥
माझें नेलें पांघरुण । ठावें असोन दुर्बळ दीन ।
माणसांमधून । उठविलें खाणो†या ॥ध्रु.॥
आह्मीं हें जगऊनि होतों पाणी । संदीं देवदेव करूनि ।
जालासी कोठोनि । पैदा चोरा देहाच्या ॥2॥
तुकयाबंधु ह्मणे केलें। उघडें मजचि उमगिलें ।
ऐसें काय गेलें । होतें तुज न पुरतें॥3॥
2994
कनवाळ कृपाळ । उदार दयाळ मायाळ । ह्मणवितोसी परि केवळ । गळेकाटू दिसतोसी ॥1॥
काय केलें होतें आह्मीं । सांग तुझें एकये जन्मीं । जालासी जो स्वामी । एवढी सत्ता करावया॥ध्रु.॥ भलेपणाचा पवाडा । बरा दाविला रोकडा । करूनि बंधु वेडा । जोडा माझा विखंडिला ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे भला । कैसें ह्मणताती तुजला । जीव आमुचा नेला । अंत पाहिला कांहींतरी॥3॥
2995
आतां कळों आले गुण । अवघे चि यावरोन । चोखट लक्षण । धरिलें हें घरघेणें ॥1॥
या नांवें कृपासिंधु । ह्मणवितोसी दीनबंधु । मज तरी मैंदु । दिसतोसी पाहातां ॥ध्रु.॥ अमळ दया नाहीं पोटीं । कठीण तैसाचि कपटी । अंधऑयाची काठी । माझी गुदरसी च ना ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे पुरता । नाहीं ह्मुण बरें अनंता। एरवीं असतां । तुझा घोंट भरियेला ॥3॥
2996
काय सांगों हृषीकेशा । आहे अनुताप आला ऐसा । गिळावासी निमिषा । निमिष लागों नेदावें ॥1॥
माझें बुडविलें घर। लेंकरें बाळें दारोदार । लाविलीं काहार । तारातीर करोनि ॥ध्रु.॥ जीव घ्यावा कीं द्यावा । तुझा आपुला केशवा । इतुकें उरलें आहे। भावाचिया निमित्यें ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणें जग । बरें वाइऩट ह्मणो मग । या कारणें परी लाग । न संडावा सर्वथा ॥3॥
2997
मायबाप निमाल्यावरी । घातलें भावाचे आभारीं । तो ही परि हरी । तुज जाला असमाइऩ ॥1॥
हे कां भिHचे उपकार। नांदतें विध्वंसिलें घर । प्रसन्नता वेव्हार । सेवटीं हे जालासी ॥ध्रु.॥ एका जिवावरी । होतों दोनी कुटुंबारी । चाळवूं तो तरीं । तुज येतो निर्लज्जा ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे भला । आणीक काय ह्मणावें तुला । वेडा त्यानें केला । तुजसवें संबंधु ॥3॥
2998
पूवाअ पूर्वजांची गती । हे चि आइऩिकली होती । सेवे लावूनि श्रीपती । नििंश्चती केली तयांची ॥1॥
कां रे पाठी लागलासी। ऐसा सांग हृषीकेशी । अद्यापवरी न राहासी । अंत पाहासी किती ह्मुण ॥ध्रु.॥ जन्मजन्मांतरीं दावा । आह्मां आपणां केशवा । निमित्य चालवा । काइऩसयास्तव हें ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे अदेखणा । किती होसी नारायणा । देखों सकवेना । खातयासी न खात्या ॥3॥
2999
निसुर संसार करून । होतों पोट भरून । केली विवसी निर्माण । देवपण दाखविलें ॥1॥
ऐसा काढियेला निस । काय ह्मुण सहित वंश । आणिलें शेवटास । हाउस तरी न पुरे॥ध्रु.॥ उरलों पालव्या सेवटीं । तें ही न देखवे दृष्टी । दोघांमध्ये तुटी । रोकडीचि पाडीली ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे गोड । बहु जालें अति वाड । ह्मणोनी कां बुड । मुऑयांसहित खावें ॥3॥
3000
बरा जाणतोसी धर्मनीती । उचित अनुचित श्रीपती। करूं येते राती । ऐसी डोळे झांकूनि ॥1॥
आतां जाब काय कैसा। देसी तो दे जगदीशा । आणिला वोळसा । आपणां भोंवता ॥ध्रु.॥ सेवेचिया सुखास्तव । बळें धरिलें अYाानत्व । येइल परि हा भाव। ज्याचा त्यासी कारणा ॥2॥ तुकयाबंधु ह्मणे नाहीं । आतां आह्मां बोल कांहीं । जडोनियां पायीं । तुझे त्वां चि घेतलें ॥3॥
