॥अभंगवाणी॥४००१ते४२००॥
4001
मुखें सांगे ब्रह्मज्ञान । जन लोकाची कापितो मान॥1॥
ज्ञान सांगतो जनासी । नाहीं अनुभव आपणासी ॥ध्रु.॥
कथा करितो देवाची । अंतरीं आशा बहु लोभाची ॥2॥
तुका ह्मणे तो चि वेडा। त्याचें हाणूनि थोबाड फोडा ॥3॥
4002
कांहीं दुसरा विचार । न लगे करावा चि फार ॥1॥
सेटएा ना चौधरी । पांडेपण वाहे शिरीं ॥ध्रु.॥
पाप न लगे धुंडावें॥ पाहिजे तरि तेथें जावें ॥2॥
जकातीचा धंदा । तेथें पाप वसे सदा ॥3॥
गाइऩ ह्मसी हेड । तुप विकी महा द्वाड ॥4॥
तुका ह्मणे पाहीं । तेथें पुण्या रीघ नाहीं ॥5॥
4003
तुझी माझी आहे जुनी सोयरीक । आधीं बंधु लेंक मग जाले ॥1॥
वांटेकरी ह्मणून पुसती आतां । परि आहे सत्ता करीन ते ॥ध्रु.॥
लेंकीचें लेंकरूं नातु जाल्यावरी । मंगळा ही दुरि अंतरलों ॥2॥
बाइलेचा भाऊ पिसुना सोयरा । ह्मणउनि करा विनोद हा ॥3॥
आकुळीं तों करूं नये तें चि केलें । न बोलावें भलें तों चि आतां ॥4॥
न ह्मणसी लेंकी माउसी बहिणी । आह्मां केलें धणी पापाचें त्या ॥5॥
बहु पांचांजणी केली विटंबना । नये दाऊं जना तोंड ऐसें ॥6॥
तुका ह्मणे आधीं मूळ तें चि धरूं । मागील तें करूं उरी आतां ॥7॥
4004
मागें बहुत जाले खेळ । आतां बळ वोसरलें ॥1॥
हालों नये चालों आतां । घट रिता पोकळ ॥ध्रु.॥
भाजल्याची दिसे घडी । पट ओढी न साहे ॥2॥
तुका ह्मणे पाहतां घडी । जगा जोडी अंगारा ॥3॥
4005
आळस आला अंगा । धांव घालीं पांडुरंगा ॥1॥
सोसूं शरीराचे भाव । पडती अवगुणाचे घाव ॥ध्रु.॥
करावीं व्यसनें। दुरी येउनि नारायणें ॥2॥
जवळील दुरी । जालों देवा धरीं करीं॥3॥
ह्मणउनि देवा । वेळोवेळां करीं धावा ॥4॥
तुका ह्मणे पांडुरंगा । दुरी धरूं नका अंगा ॥5॥
4006
झंवविली महारें । त्याची व्याली असे पोरें ॥1॥
करी संताचा मत्सर । कोपें उभारोनि कर ॥ध्रु.॥
बीज तैसें फळ । वरी आलें अमंगळ ॥2॥
तुका ह्मणे ठावें । ऐसें जालें अनुभवें॥3॥
4007
पापी तो नाठवी आपुल्या संचिता । ठेवी भगवंता वरी बोल ॥1॥
भेइऩना करितां पापाचे डोंगर । दुर्जन पामर दुराचारी॥ध्रु.॥
नाठवी तो खळ आपुली करणी । देवासी निंदोनि बोलतसे ॥2॥
तुका ह्मणे त्याच्या तोंडा लागो काटी । नाहीं जगजेठी जया चित्तीं ॥3॥
4008
आधीं देह पाहता वाव । कैचा प्रारब्धासी ठाव॥1॥
कां रे रडतोसी माना । लागें विठ्ठलचरणा ॥ध्रु.॥
दुजेपण जालें वाव। त्रिभुवनासि नाहीं ठाव ॥2॥
तुका ह्मणे खरे पाहें । विठ्ठल पाहोनियां राहें ॥3॥
4009
स्त्रिया धन बा हें खोटें । नागवले मोठे मोठे ॥1॥
ह्मणोनि सांडा दोनी । सुख पावाल निदानीं ॥ध्रु.॥
सर्वदुःखासी कारण । हीं च दोन्हीचीं प्रमाण ॥2॥
आशा सर्वस्वें सांडावी । तेणें निजपदवी पावावी ॥3॥
देह लोभें नाडला । घाला यमाचा पडला॥4॥
तुका ह्मणे निरापेक्षा । कांहीं न धरावी अपेक्षा ॥5॥
4010
जेंजें होआवें संकल्पें । तें चि पुण्य होय पाप ॥1॥
कारण तें मनापासीं । मेळविल्या मिळे रसीं ॥ध्रु.॥
सांडी मांडी हाली चाली । राहे तरि भली बोली ॥2॥
तुका ह्मणे सार । नांव जीवनाचे सागर ॥3॥
4011
ओले मातीचा भरवसा । कां रे धरिशी मानसा ॥1॥
डोळे चिरीव चांगले । वृद्धपणीं सरवया जाले ॥ध्रु.॥
नाक सरळ चांगलें । येउन हनवटी लागलें ॥2॥
तुका ह्मणे आलें नाहीं । तंव हरिला भज रे कांहीं ॥3॥
4012
तुह्मां सांगतों कलयुगा फळ । पुढें होइल ब्रह्मगोळ॥1॥
आह्मां ह्मणतील कंटक । ऐसा पाडिती दंडक ॥ध्रु.॥
स्त्रिया पूजुनि सरे देती । भलते स्त्रियेसि भलते जाती ॥2॥
श्रेष्ठ वर्ण वेदविद्वांस। अंगीकारी मद्यमांस ॥3॥
चारी वर्ण अठरा याती । कवळ करिती एक पंक्ती ॥4॥
ह्मणती अंबेचा क्रीडाकल्लोळ । शिवरूप प्राणी सकळ ॥5॥
ऐसें होइल शकुन देतों । अगोदर सांगुन जातों ॥6॥
तुका सद्गुरुदास्य करी । सििद्ध पाणी वाहे घरीं ॥7॥
4013
त्या हरिदासांची भेटी घेतां । नकाऩ उभयतासी जातां॥1॥
माते परीस थोरी कथा । भाड घेतां न लाजे ॥ध्रु.॥
देतां घेतां नरकवासी । उभयतांसी रवरव ॥2॥
तुका ह्मणे नरकगांवा । जाती हांवा धरोनि ॥3॥
4014
देव गावा ध्यावा ऐसें जालें । परदेशी नाहीं उगलें ।
वडील आणि धाकुलें । नाहीं ऐसें जालें दुसरें तें ॥1॥
नाहीं लागत मुळीहूनि । सुहृदजन आणि जननी ।
लागल्या लागें त्यागें सांडूनि। लोभीये मांडणी संयोगाची ॥ध्रु.॥
शिव बाटला जीवदशे । बहुत ओतत आलें ठसें ।
हीन जालें भूषणाचें इच्छे । निवडती कैसे गुणागुण ॥2॥
आतां हे हुतांश तों बरें । अवघे एक च मोहरें ।
पिटिलियाविण नव्हे खरें । निवडें बरें जातिशुद्ध ॥3॥
तुका उतावेळ याजसाटीं । आहे तें निवेदीन पोटीं ।
आवडी द्यावी जी येथें लाटी । तुझी जगजेठी कीर्ती वाखाणीन ॥4॥
4015
भोगी जाला त्याग । गीती गातां पांडुरंग । इंिद्रयांचा लाग । आह्मांवरूनि चुकला ॥1॥
करुनि ठेविलों निश्चळ । भय नाहीं तळमळ । घेतला सकळ । अवघा भार विठ्ठलें ॥ध्रु.॥
तळीं पिक्षणीचे परी । नखें चोंची चारा धरी । आणुनियां घरीं । मुखीं घाली बाळका ॥2॥
तुका ह्मणे ये आवडी । आह्मीं पांयीं दिली बुडी । आहे तेथें जोडी । जन्मांतरींचें ठेवणें ॥3॥
4016
कुंकवाची ठेवाठेवी । बोडकादेवी काशाला ॥1॥
दिवस गमा भरा पोट । कां गे नेटनेटावा ॥ध्रु.॥
दिमाख हा कोणां दावा । लटकी जीवा चरफड ॥2॥
तुका ह्मणे झोंडगीं हो । काुंफ्दा कां हो कोरडी ॥3॥
4017
तुझें प्रेम माझ्या हृदयीं आवडी । चरण न सोडीं पांडुरंगा ॥1॥
कासया सिनासि थोरिवां कारणें । काय तुझें उणें होइल देवा ॥ध्रु.॥
चातकाची चिंता हरली जळधरें । काय त्याचें सरे थोरपण ॥2॥
चंद्र चकोरांचा पुरवी सोहळा । काय त्याची कळा न्यून होय ॥3॥
तुका ह्मणे मज अनाथा सांभाळीं । हृदयकमळीं िस्थर राहें ॥4॥
4018
आम्ही आइते जेवणार । न लगे सोसावे डोंगर । सुखाचा वेव्हार । तेणें चि वाढलें ॥1॥
ठेवा जोडला मिरासी । ठाव जाला पायांपासी । नव्हे आणिकांसी । रीघ तेथें यावया ॥ध्रु.॥
बळी दिला जीवभाव । नेणें आणिकांचे नांव । धरिला एक भाव । तो विश्वास फळला ॥2॥
तुका ह्मणे जालों बळी । आह्मी निकट जवळी । बोलिलों तें पाळीं । वचन स्वामी आमचें ॥3॥
4019
न लगावी दिठी । माझी तुझे मुखवटी ॥1॥
आधीं पाउलें पाउलें । ते मी पाहेन तें भलें ॥ध्रु.॥
देइऩन हे काया । वरि सांडणें सांडाया ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । बहु आवडसी जीवा ॥3॥
4020
कोण आमचीं योगतपें । करूं बापें जाणावीं ॥1॥
गीत संतसंगें गाऊं । उभीं ठाऊं जागरणीं ॥ध्रु.॥
आमुचा तो नव्हे लाग । करूं त्याग जावया ॥2॥
तुका ह्मणे इंिद्रयांसी । ये चि रसीं रंगवूं ॥3॥
4021
नाम तारक भवसिंधु । विठ्ठल तारक भवसिंधु ॥1॥
नामधारक तया अरि मित्रु । समता त्यागुनियां क्रोधु ॥ध्रु.॥
नामधारक तया । कदापि न घडे विषयाचा बाधु ॥2॥
ज्या नामें तरले शुकादिक । नारद संत मुनिजन साधु ॥3॥
जाणूनियां जे नसरें । ते नेणति जैसा गज अंधु ॥4॥
सहज तुकया । नाम चि जपतां स्वरुपीं वेधु ॥5॥
4022
आह्मां वैष्णवांचा कुळधर्म कुळींचा । विश्वास नामाचा एका भावें ॥1॥
तरी च हरिचेदास ह्मणवितां श्लाघीजे । निर्वासना कीजे चित्त आधी ॥ध्रु.॥
गाऊं नाचूं प्रेमें आनंदें कीर्तनीं । भुिH मुिH दोन्ही न मगों तुज ॥2॥
तुका ह्मणे देवा ऐसी यांची सेवा। द्यावी जी केशवा जन्मोजन्मीं ॥3॥
4023
पावलों हा देह कागतालिन्यायें । न घडे उपायें घडों आलें ॥1॥
आतां माझीं खंडीं देह देहांतरें । अभय दातारें देऊनियां॥ध्रु.॥
अंधऑयाचे पाठीं धनाची चरवी । अघटित तेंवि घडों आलें ॥2॥
तुका ह्मणे योग घडला बरवा । आतां कास देवा न सोडीं मी ॥3॥
4024
कळे परि न सुटे गांठी । जालें पोटीं कुपथ्य ॥1॥
अहंकाराचें आंदणें जीव । राहे कींव केली ते ॥ध्रु.॥
हेंकडाची एकी च वोढी । ते ही खोडी सांगती ॥2॥
तुका ह्मणे सांगों किती । कांहीं चित्तीं न राहे ॥3॥
4025
सांडावी हे भीड अधमाचे चाळे । मद्यपीर बरळे भलत्या छंदें ॥1॥
ऐसे तंव तुह्मी नाहीं जी दिसत । कां हें अनुचित वदलेत ॥ध्रु.॥
फांटा जाला त्यासी नाहीं वोढा वारा । वेरसा चि खरा हाटो गुण ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं ज्याच्या बापा ताळा । तो देखे विटाळा संतां अंगीं ॥3॥
4026
आवडे हें रूप गोजिरें सगुण । पाहातां लोचन सुखावलें ॥1॥
आतां दृष्टीपुढें ऐसा चि तूं राहीं । जों मी तुज पाहें पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
लाचावलें मन लागलीसे गोडी । तें जीवें न सोडीं ऐसें जालें ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मी केली जे लडिवाळी । पुरवावी आळी मायबापें ॥3॥
4027
तिळ एक अर्ध राइऩ । सीतबुंद पावे काइऩ । तया सुखा नाहीं । अंतपार पाहतां ॥1॥
ह्मणउनी करा लाहो । नका मागें पुढें पाहों । अवघ्यामध्यें आहों । सावचित्त तों ॥ध्रु.॥
तीथॉ न येती तुळणी । आजिया सुखाची धणी । जे कासी गयेहुनी । जीं आगळीं असती ॥3॥
येथें धरी लाज । वर्ण अभिमान काज । नाडला सहज । तुका ह्मणे तो येथें ॥3॥
4028. विठोबाचें नाम ज्याचे मुखीं नित्य । त्या देखिल्या पतित उद्धरिलि ॥1॥
विठ्ठलविठ्ठल भावें ह्मणे वाचे । तरी तो काळाचे दांत ठेंसी ॥ध्रु.॥
बहुत तारिले सांगों किती आतां । ऐसा कोणी दाता दुजा नाहीं ॥2॥
तुका ह्मणे म्यां ही ऐकोनियां कीर्ती । धरिला एकांतीं हृदयामाजी ॥3॥
4029
भोळे भिHभाव धरिती मानसीं । त्यासी हृषीकेशी जवळी च ॥1॥
भाव नाहीं मनीं अभाविक सदा । त्याचिया मी खेदा काय सांगों ॥ध्रु.॥
गणिकेसारिकीं नामें उद्धरीलीं । सYाानें पडिलीं खटाटोपीं ॥2॥
तुका ह्मणे काय शुद्ध माझी जाति । थोर केली ख्याती हरिनामें ॥3॥
4030
आड पडे काडी । तरि ते बहुत पाणी खोडी ॥1॥
दुर्जनाचे संगती । बहुतांचे घात होती ॥ध्रु.॥
एक पडे मासी । तरी ते बहु अन्न नासी ॥2॥
तुका ह्मणे रांड । ऐसी कां ते व्याली भांड॥3॥
4031
पंढरीचें बा भूत मोटें । आल्या गेल्या झडपी वाटे॥1॥
तेथें जाऊं नका कोणी । गेले नाहीं आले परतोनि ॥2॥
तुका पंढरीसी गेला । पुन्हा जन्मा नाहीं आला ॥3॥
4032
बरवे दुकानीं बैसावें । श्रवण मनन असावें ॥1॥
सारासाराचीं पोतीं । ग्राहिक पाहोनि करा रितीं ॥ध्रु.॥
उगे चि फुगों नका गाल । पूर्ण सांठवावा माल ॥2॥
सत्य तराजू पैं धरा । नका कुडत्रिम विकरा ॥3॥
तुका जाला वाणी । चुकवुनि चौ†यासीच्या खाणी ॥4॥
4033
काय करूं आतां या मना । न संडी विषयांची वासना ।
प्राथिऩतां ही राहेना । आदरें पतना नेऊं पाहे ॥1॥
आतां धांवधावें गा श्रीहरी । गेलों वांयां नाहीं तरी ।
न दिसे कोणी आवरी। आणीक दुजा तयासी ॥ध्रु.॥
न राहे एके ठायीं एकी घडी। चित्त तडतडा तोडी ।
घालूं पाहे बा हे उडी या भवडोहीं ॥2॥
आशा तृष्णा कल्पना पापिणी । घात मांडला माझा यांणीं ।
तुका ह्मणे चक्रपाणी । काय अजोनि पाहातोसी॥3॥
4034
पाषाण परिस भूमि जांबूनद । वंशाचा संबंध धातयाचा॥1॥
सोनियाची पुरी समुद्राचा वेढा । समुदाय गाढा राक्षसांचा ॥ध्रु.॥
ऐसी सहस्र त्या सुंदरा कामिनी । माजी मुखरणी मंदोदरी ॥2॥
पुत्रपौत्राचा लेखा कोण करी । मुख्य पुत्र हरी इंद्रा आणी ॥3॥
चौदा चौकडिया आयुष्यगणना । बंधुवर्ग जाणा कुंभकर्ण॥4॥
तुका ह्मणे ज्याचे देव बांदवडी । सांगातें कवडी गेली नाहीं ॥5॥
4035
पापांचीं संचितें देहासी दंडण । तुज नारायणा बोल नाहीं ॥1॥
पेरी कडू जिरें मागे अमृतफळ । आकाऩ वृक्षफळें कैसीं येती ॥ध्रु.॥
सुख अथवा दुःख भोग हो देहेचा । नास हा Yाानाचा न करावा ॥2॥
तुका ह्मणे आतां देवा कां रुसावें । मनासी पुसावें काय केलें ॥3॥
4036
लाभ पुढें करी । घात नारायण वारी ॥1॥
ऐसी भHाची माउली । करी कृपेची साउली ॥ध्रु.॥
माय बाळकासी । जीव भाव वेची तैसी ॥2॥
तुका ह्मणे नाड । नाहीं शरणागता आड ॥3॥
4037
आपुलेंसें करुनी घ्यावें । आश्वासावें नाभींसें ॥1॥
ह्णउनि धरिले पाय । आवो माय विठ्ठले ॥ध्रु.॥
कळलासे सीन चिंता । शम आतां करावा ॥2॥
तुका ह्मणे जीवीं वसें । मज नसें वेगळे ॥3॥
4038
तुजविणं कांहीं । िस्थर राहे ऐसें नाहीं ॥1॥
कळों आलें बहुता रीती । पांडुरंगा माझ्या चित्तीं ॥ध्रु.॥
मोकलिली आस। सर्वभावें जालों दास ॥2॥
तुका ह्मणे तूं चि खरा । येर वाउगा पसारा ॥3॥
4039
खोंकरी आधन होय पाकसििद्ध । हें तों घडों कधीं शके चि ना ॥1॥
खापराचे अंगीं घासितां परिस । न पालटे कीस काढिलिया ॥2॥
पालथे घागरी रिचवितां जळ । तुका ह्मणे खळ तैसे कथे ॥3॥
4040
नागलें देखोनि चांगलें बोले । आपुलें वेचूनि त्याजपुढें खुले ॥1॥
अधमाचे ओंगळ गुण । उचित नेणें तो धर्म कोण॥ध्रु.॥
आर्तभूता न घली पाण्याचा चुळ । न मागे त्यासी घाली साखर गुळ ॥2॥
एकासी आड पडोनि होंकरी । एकासी देखोनि लपवी भाकरी ॥3॥
एकासी धड न बोले वाचा । एकासी ह्मणे मी तुझे बांदीचा ॥4॥
तुका ह्मणे ते गाढवपशु । लाभेंविण केला आयुष्यनाशु॥5॥
4041
पिंडपोशकाच्या जळो Yाानगोष्टी । झणी दृिष्टभेटी न हो त्याची ॥1॥
नाहीं संतचिन्ह उमटलें अंगीं । उपदेशालागीं पात्र जाला ॥ध्रु.॥
पोहों सिणलें नये कासे लावितो आणिका । ह्मणावें त्या मूर्खा काय आतां ॥2॥
सिणलें तें गेलें सिणलियापासीं । जाली त्या दोघांसी एक गति ॥3॥
तुका ह्मणे अहो देवा दिनानाथा। दरुषण आतां नको त्याचें ॥4॥
4042
संतचिन्हें लेउनि अंगीं । भूषण मिरविती जगीं ॥1॥
पडिले दुःखाचे सागरीं । वहावले ते भवपुरीं ॥ध्रु.॥
कामक्रोधलोभ चित्तीं । वरिवरि दाविती विरHी ॥2॥
आशापाशीं बांधोनि चित्त । ह्मणती जालों आह्मी मुH ॥3॥
त्यांचे लागले संगती । जाली त्यांसी ते चि गति ॥4॥
तुका ह्मणे शब्दYाानें । जग नाडियेलें तेणें॥5॥
4043
दोष करूनि आह्मी पतित सिद्ध जालों । पावन मागों आलों ब्रीद तुझें ॥1॥
आतां पतिता तारावें कीं ब्रीद हें सोडावें । यांत जें पुरवे तें चि सांगा ॥ध्रु.॥
उद्धार तुमच्यानें नव्हे हो श्रीहरि। सोडा झडकरी ब्रीद आतां ॥2॥
तें ब्रीद घेउनी हिंडों दारोदारीं । सांगूं तुझी कीर्ती रे पांडुरंगा ॥3॥
देवें हारविलें ब्रीद हें सोडिलें । पतितें जिंकिलें आह्मीं देवा ॥4॥
तुका ह्मणे आह्मीं उठलों दैन्यवरि। विचारा श्रीहरी तुह्मी आतां ॥5॥
4044
राम कृष्ण ऐसीं उच्चारितां नामें । नाचेन मी प्रेमें संतांपुढें ॥1॥
काय घडेल तें घडो ये सेवटीं । लाभ हाणी तुटी देव जाणे ॥ध्रु.॥
चिंता मोह आशा ठेवुनि निराळीं । देइऩन हा बळी जीव पायीं ॥2॥
तुका ह्मणे कांहीं उरों नेदीं उरी । सांडीन हे थोरी ओवाळोनी ॥3॥
4045
देव धरी नाना सोंगें । नाम श्रेष्ठ पांडुरंग ॥1॥
तो हा गविळयाचे घरीं । नाम सारितो मुरारि ॥ध्रु.॥
धन्य यशोदेचें प्रारब्ध । नाचे अंगणीं गोविंद ॥2॥
ऐशा भHांसाटीं देवें । नाना धरियेलीं नांवें ॥3॥
होय दासांचा जो दास । तुका ह्मणे विठ्ठलास॥4॥
4046
आइत्या भाग्या धणी व्हावे । केनें घ्यावें न सरे तें॥1॥
केणें आहे पंढरपुरीं । उधाराचें लाभीक ॥ध्रु.॥
बाखराची करुनी रीती । भरा पोतीं लवलाहीं ॥2॥
तुका ह्मणे संतांपाडें । करूं पुढें वाखती ॥3॥
4047
जन्मोजन्मीं दास । व्हावें हे चि माझी आस ॥1॥
पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥
संतसमागम । अंगीं थिरावलें प्रेम ॥2॥
स्नान चंद्रभागे । तुका ह्मणे हें चि मागें ॥3॥
4048
कां गा कोणी न ह्मणे पंढरीची आइऩ । बोलावितें पाहीं चाल नेटें ॥1॥
तेव्हां माझ्या मना होइल समाधान । जाइल सर्व शीण जन्मांतरिंचा ॥2॥
तुका ह्मणे माझी होशील माउली । वोरसोनि घाली प्रेमपान्हा ॥3॥
4049
वेद अनंत बोलिला । अर्थ इतका चि शोधिला॥1॥
विठोबासी शरण जावें । निजनिष्ट नाम गावें ॥ध्रु.॥
सकळशास्त्रांचा विचार । अंतीं इतका चि निर्धार ॥2॥
अठरापुराणीं सिद्धांत । तुका ह्मणे हा चि हेत ॥3॥
4050
मायेचा मारिला अंगीं नाहीं घाव । दुःखें तरी लव धडधडी ॥1॥
न लभे हा काळ न सुटे हातींचा । न बोलवे वाचा खोडावली ॥ध्रु.॥
न पवे धांवणें न पवे चि लाग । न चलती माग धरावया ॥2॥
भेणें तरि अंगा लावियेल्या राखा । परी त्यासी वाखा करीतसे ॥3॥
तुका ह्मणे नेदी हाका मारूं देवा । लोकापाठी हेवा लागलासे ॥4॥
4051
धिग तो दुर्जन नाहीं भूतदया । व्यर्थ तया माया प्रसवली ॥1॥
कठिण हृदय तया चांडाळाचें । नेणे पराचें दुःख कांहीं ॥ध्रु.॥
आपुला का प्राण तैसे सकळ लोक । न करी विवेक पशु जैसा ॥2॥
तुका ह्मणे सुखें कापीतसे गळे । आपुलिया वेळे रडतसे ॥3॥
4052
गरुडावरि बैसोनि येतो जगजेठी । त्याचे चरणीं मिठी घालूं चला ॥1॥
सांवळें रूपडें देखिलें लोचनीं । शंख चक्र दोन्ही शोभताहे ॥ध्रु.॥
पीतांबर झळके हे चि त्याची खूण । वाकी रुणझुण करिताती ॥2॥
गरुडाचा चपेटा असे नेटें । कस्तुरीमळवट शोभताहे ॥3॥
पदक एकावळी शोभताहे कंठीं । तुका ह्मणे मिठी घालूं चला ॥4॥
4053
नाहीं पाक होत उफराटे चाली । बोलिली ते केली व्हावी नीत ॥1॥
नाहीं मानूं येत वांजटाचे बोल । कोरडे च फोल चवी नाहीं ॥ध्रु.॥
तरुवरा आधीं कोठें आहे फळ । चावटा बरळ ह्मणा त्यासी ॥2॥
तुका ह्मणे किती ठकलीं बापुडीं । गव्हा आहे गोडी मांडे पु†या ॥3॥
4054
जाली हरिकथा रंग वोरसला । उचितासी आला पांडुरंग ॥1॥
वांटितो हें प्रेम उचिताचा दाता । घेइप रे तूं आतां धणीवरि ॥ध्रु.॥
प्रेम देऊनियां अवघीं सुखीं केलीं । जें होतीं रंगलीं विटलीं तीं ॥2॥
तुकें हें दुर्बळ देखियलें संतीं । ह्मणउनि पुढती आणियेलें ॥3॥
4055
संकिल्पला तुज सकळ ही भाव । कोण एक ठाव उरला तेथें ॥1॥
इंिद्रयव्यापार जेंजें कांहीं कर्म । करितों ते धर्म सकळ तुझे ॥ध्रु.॥
माझें हित फार लागला विचार । तुज सर्व भार चालवणें ॥2॥
जो कांहीं लौकिक करिसी तो तुझा । अपमान पूजा कांहींतरि ॥3॥
तुका ह्मणे मी तों राहिलों नििंश्चत । तुज कळे हित तैसें करीं ॥4॥
4056
भय नाहीं भेव । अनुतापीं नव्हतां जीव ॥1॥
जेथें देवाची तळमळ । तेथें काशाचा विटाळ ॥ध्रु.॥
उच्चारितां दोष । नाहीं उरों देत लेश ॥2॥
तुका ह्मणे चित्त । होय आवडी मििश्रत॥3॥
4057
ध्यानीं ध्यातां पंढरिराया । मनासहित पालटे काया॥1॥
तेथें बोला कैची उरी । माझें मीपण जाला हरि ॥ध्रु.॥
चित्तचैतन्यीं पडतां मिठी । दिसे हरिरूप अवघी सृिष्ट ॥2॥
तुका ह्मणे सांगों काय । एकाएकीं हरिवृित्तमय ॥3॥
4058
कोणा ही केंडावें हा आह्मां अधर्म । जोजो पावे श्रम तोतो देव ॥1॥
ह्मणउनि चित्ता सिकविलें वोजें । आतां हें चि दुजें न बोलावें ॥ध्रु.॥
हालविलें जरि परउपकारें । जिव्हे पाप खरें उपाधीचें॥2॥
तुका ह्मणे जीव प्रारब्धा आधीन । कोण वाहे सीण करुणा शोभे ॥3॥
4059
देव तिळीं आला । गोडगोड जीव धाला ॥1॥
साधला हा पर्वकाळ । गेला अंतरींचा मळ ॥ध्रु.॥
पापपुण्य गेलें । एका स्नानें चि खुंटलें ॥2॥
तुका ह्मणे वाणी । शुद्ध जनादऩनीं जनीं ॥3॥
4060
काय उणें मज पांडुरंगा पायीं । रििद्धसििद्ध ठायीं वोळगती ॥1॥
कोण पाहे सुखा नासिवंताकडे । तृष्णेचें बापुडें नहों आह्मी ॥ध्रु.॥
स्वर्गसुखें आह्मीं केलीं पावटणी । पापपुण्यें दोन्ही उलंडिलीं ॥2॥
तुका ह्मणे घरीं आणिलें वैकुंठ । वसविली पेठ वैष्णवांची ॥3॥
4061
माझें मागणें तें किती । दाता लIमीचा पति ॥1॥
तान्हेल्यानें पीतां पाणी । तेणें गंगा नव्हे उणी ॥ध्रु.॥
कल्पतरु जाला देता । तेथें पोटाचा मागता ॥2॥
तुका ह्मणे संतां ध्यातां । परब्रह्म आलें हाता ॥3॥
4062
अर्भकाचे साटीं । पंतें हातीं धरिली पाटी ॥1॥
तैसे संत जगीं । क्रिया करुनी दाविती अंगीं ॥ध्रु.॥
बालकाचे चाली । माता जाणुनि पाउल घाली ॥2॥
तुका ह्मणे नाव । जनासाटीं उदकीं ठाव ॥3॥
4063
जन्मोजन्मींची संगत । भेटी जाली अकस्मात ॥1॥
आतां सोडितां सुटेना । तंतु प्रीतीचा तुटेना ॥ध्रु.॥
माझें चित्त तुझ्या पायां । मिठी पडिली पंढरिराया ॥2॥
तुका ह्मणे अंतीं । तुझी माझी एक गति ॥3॥
4064
सांग पांडुरंगा मज हा उपाव । जेणें तुझे पाव आतुडति ॥1॥
न कळे हा निर्धार ब्रह्मादिकां पार । कायसा विचार माझा तेथें ॥2॥
तुका ह्मणे आतां धरुनियां धीर । राहूं कोठवर मायबापा ॥3॥
4065
काय फार जरी जालों मी शाहाणा । तरी नारायणा नातुडसी ॥1॥
काय जालें जरी मानी मज मन । परि नातुडति चरण तुझे देवा ॥ध्रु.॥
काय जालें जरी जालों उदासीन । परि वर्म भिन्न तुझें देवा ॥2॥
काय जालें जरी केले म्यां सायास । ह्मणवितों दास भH तुझा ॥3॥
तुका ह्मणे तुज दाविल्यावांचून । तुझें वर्म कोण जाणे देवा ॥4॥
4066
जातां पंढरीच्या मागॉ । काय वणूप सुखा मग ॥1॥
घडे लाभ लक्षकोटि । परब्रह्मीं होइल भेटी ॥ध्रु.॥
नाम गर्जत येती संत । त्यांच्या दर्शनें होइऩजे मुH ॥2॥
जो अलIय ब्रह्मादिकां । आला संनिध ह्मणे तुका ॥3॥
4067
सारासार विचार करा उठाउठी । नाम धरा कंठीं विठोबाचें ॥1॥
तयाच्या चिंतनें निरसलें संकट । तरलों दुर्घट भवसिंधु ॥ध्रु.॥
जन्मोनियां कुळीं वाचे स्मरे राम । धरी हा चि नेम अहिनिऩशीं ॥2॥
तुका ह्मणे कोटी कुळें तीं पुनीत । भावें गातां गीत विठोबाचे ॥3॥
4068
मोल घेऊनियां कथा जरी करीं । तरी भंगो हरी देह माझा ॥1॥
माझी कथा करा ऐसें ह्मणें कोणा । तरी झडो जाणा जिव्हा माझी ॥ध्रु.॥
साहए तूं जालासी काय उणें तुपें । आणीक भूतांपें काय मागों ॥2॥
तुका ह्मणे सर्व सििद्ध तुझे पायीं । तूं माझा गोसावी पांडुरंगा ॥3॥
4069
जरि हा हो कृपा करिल नारायण । तरी हें चि Yाान ब्रह्म होय ॥1॥
कोठोनियां कांहीं न लगे आणावें । न लगे कोठें जावें तरावया ॥ध्रु.॥
जरी देव कांहीं धरिल पैं चित्तीं । तरि हे चि होती दिव्य चक्षु ॥2॥
तुका ह्मणे देव दावील आपणा । तरि जीवपणा ठाव नाहीं ॥3॥
4070
पांडुरंगा कृपाळुवा दयावंता । धरिसील सत्ता सकळ ही ॥1॥
कां जी आह्मांवरी आणिकांची सत्ता । तुह्मासी असतां जविळक ॥2॥
तुका ह्मणे पायीं केलें निवेदन । उचित हें दान करीं आतां ॥3॥
4071
रात्री दिवस आह्मां युद्धाचा प्रसंग । अंतर्बाहए जग आणि मन ॥1॥
जीवा ही आगोज पडती आघात । येऊनियां नित्य नित्य करी ॥2॥
तुका ह्मणे तुझ्या नामाचिया बळें । अवघीयांचें काळें केलें तोंड ॥3॥
4072
होइन खडे गोटे । चरणरज साने मोठे । पंढरीचे वाटे । संतचरणीं लागेन ॥1॥
आणीक काय दुजें । म्या मागणें तुजपासीं । अविट तें सुख । भय नास नाहीं ज्यासी ॥ध्रु.॥
होइन मोचे वाहणा । पायीं सकळां संतजनां । मांजर सुकर सुणा । जवळी शेष घ्यावया ॥2॥
सांडोवा पायरी । वाहळ बावी गंगातिरी । होइन तयावरी । संतसज्जन चालती ॥3॥
लागें संतां पांयीं । ऐसा ठेवीं भलता ठायीं । तुका ह्मणे देइप । धाक नाहीं जन्माचा ॥4॥
4073
माझिया जीवाचा मज निरधार । न करीं उत्तर जनासवें ॥1॥
आपुलें कारण साधों जी विचार । करावा हा धीर धरूनियां ॥ध्रु.॥
काय कराविया आणिका या युिH । काय नव्हे भिH विठोबाची ॥2॥
एक पुढें गेले वाट दावूनियां । मारग तो वांयां कोण सांडी ॥3॥
तुका ह्मणे माझी विठोबासी चिंता । भेइऩना सर्वथा न घडे तें ॥4॥
4074
कासया व्हावें जीतांचि मुH । सांडुनियां थीतें प्रेमसुख ॥1॥
वैष्णवांचा दास जाला नारायण । काय त्या मिळोन असे काम ॥ध्रु.॥
काय त्या गांठीचें पडलें सुटोन । उगला चि बैसोन धीरु धरीं ॥2॥
सुख आह्मांसाटीं केलें हें निर्माण । निद।व तो कोण हाणे लाता ॥3॥
तुका ह्मणे मज न लगे सायोज्यता । राहेन या संतां समागमें ॥4॥
4075
आवडे पंढरी भीमा पांडुरंग । चंद्रभागा लिंग पांडुरंग॥1॥
कामधेनु कल्पतरु चिंतामणी । आवडीची धणी पुरवीती॥2॥
तुका ह्मणे जीवा थोर जालें सुख । नाठवे हे भूक तान कांहीं ॥3॥
4076
लाडें भाकितों करुणा । तूं रे उदाराचा राणा ॥1॥
करिसी आमुचा सांभाळ । तूं रे माउली स्नेहाळ ॥ध्रु.॥
नाहीं चिंता रे आह्मांसी । तूं चि भार चालविसी ॥2॥
आह्मी जालों उदासीन । तूं चि करिसी जतन ॥3॥
आह्मां नाहीं जीवनास । तूं चि पुरविसी घास ॥4॥
तुका ह्मणे भलते सवें । जातां मागें मागें धांवे ॥5॥
4077
आह्मां हें सकळ । तुझ्या पायांचें चि बळ ॥1॥
करूं अमृताचें पान । दुजें नेणों कांहीं आन ॥ध्रु.॥
जयाचा जो भोग। सुख दुःख पीडा रोग ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । तुझे पायीं माझा ठेवा ॥3॥
4078
प्रपंच परमार्थ संपादोनि दोन्ही । एक ही निदानीं न घडे त्यासी ॥1॥
दोहीं पेंवावरी ठेवूं जातां हात । शेवटीं अपघात शरीराचा ॥2॥
तुका ह्मणे तया दोहींकडे धका । शेवटीं तो नरकामाजी पडे ॥3॥
4079
संसारा आलिया एक सुख आहे । आठवावे पाय विठोबाचे ॥1॥
येणें होय सर्व संसार सुखाचा । न लगे दुःखाचा लेश कांहीं ॥ध्रु.॥
घेइऩल तयासी सोपें आहे सुख । बोलियेलें मुखें नारायण ॥2॥
सांगितली सोय करुणासागरें । तुह्मां कांहो बरें न वाटतें ॥3॥
तुका ह्मणे तेणें उपकार केला । भोऑया भाविकाला तरावया ॥4॥
4080
आह्मां भय धाक कोणाचा रे पाहें । काळ मशक काय मानव हे ॥1॥
आह्मांसी ते काय चिंता या पोटाची । माउली आमुची पांडुरंग ॥ध्रु.॥
काय करावी हे कोणाची मान्यता । करितां अनंता कोण वारी ॥2॥
नाहीं शीण आह्मां जालें कवतुक । पुनीत हे लोक करावया ॥3॥
तुका ह्मणे खातों आनंदाचे लाडू । नका चरफडूं घ्या रे तुह्मी ॥4॥
4081
तांबगी हें नाणें न चले ख†या मोलें । जरी हिंडविलें देशोदेशीं ॥1॥
करणीचें कांहीं न मने सज्जना । यावें लागे मना वृद्धांचिया ॥ध्रु.॥
हिरयासारिका दिसे शिरगोळा । पारखी ते डोळां न पाहाती ॥2॥
देऊनियां भिंग कामाविलें मोतीं । पारखिया हातीं घेतां नये ॥3॥
तुका ह्मणे काय नटोनियां व्यर्थ । आपुलें हें चित्त आपणा ग्वाही ॥4॥
4082
चित्ता मिळे त्याचा संग रुचिकर । क्षोभवितां दूर तों चि भलें ॥1॥
ऐसी परंपरा आलीसे चालत । भलत्याची नीत त्यागावरी ॥ध्रु.॥
हो कां पिता पुत्र बंधु कोणी तेही । विजाति संग्रहीं धरूं नये ॥2॥
तुका ह्मणे सत्य पाळावें वचन । अन्यथा आपण करूं नये ॥3॥
4083
आपुली कसोटी शुद्ध राखी कारण । आगीनें भूषण अधिक पुट ॥1॥
नाहीं कोणासवें बोलणें लागत । नििंश्चतीनें चित्तसमाधान ॥ध्रु.॥
लपविलें तें ही ढेंकरें उमटे । खोटियाचें खोटें उर फोडी ॥2॥
तुका ह्मणे निंदा स्तुति दोन्ही वाव । आपुलाला भाव फळा येतो ॥3॥
4084
आणिकांच्या घातें मानितां संतोष । सुखदुःख दोष अंगीं लागे ॥1॥
ऐसें मनीं वाहूं नयेती संकल्प । करूं नये पाप भांडवल ॥ध्रु.॥
क्लेशाची चित्तीं राहाते कांचणी । अग्नींत टाकोनी ठाव जाळी ॥2॥
तुका ह्मणे येणें घडे पुण्यक्षय । होणार तें होय प्रारब्धें चि ॥3॥
4085
अYाानाची भिH इिच्छती संपत्ती । तयाचिये मती बोध कैंचा ॥1॥
अYाानाची पूजा कामिक भावना । तयाचिया ध्याना देव कैंचा ॥ध्रु.॥
अYाानाचें कर्म फळीं ठेवी मन । निष्काम साधन तया कैंचें ॥2॥
अYाानाचें Yाान विषयावरी ध्यान । ब्रह्म सनातन तया कैंचें ॥3॥
तुका ह्मणे जळो ऐसियांचे तोंड । अYाानाचें बंड वाढविती ॥4॥
4086
गुळें माखोनियां दगड ठेविला । वर दिसे भला लोकाचारी ॥1॥
अंतरीं विषयाचें लागलें पैं पिसें । बाहिरल्या वेषें भुलवी लोकां ॥ध्रु.॥
ऐसिया डांभिकां कैची हरिसेवा । नेणे चि सद्भावा कोणे काळीं ॥2॥
तुका ह्मणे येणें कैसा होय संत । विटाळलें चित्त कामक्रोधें ॥3॥
4087
आयुष्य वेचूनि कुटुंब पोसिलें । काय हित केलें सांग बापा ॥1॥
फुकाचा चाकर जालासी काबाडी । नाहीं सुख घडी भोगावया ॥ध्रु.॥
दुर्लभ मनुष्यजन्म कष्टें पावलासी । दिला कुटुंबासी कामभोग ॥2॥
तुका ह्मणे ऐसें आयुष्य नासिलें । पाप तें सांचिलें पतनासी ॥3॥
4088
अनंत लक्षणें वाणितां अपार । संताचें तें घर सांपडेना ॥1॥
जये घरीं संत राहती आपण । तें तुह्मां ठिकाण आतुडेना ॥ध्रु.॥
ठिकाण धरूनी पाहवे ते संत । उगा च अकांत करूं नये ॥2॥
संत होऊनियां संतांसी पाहावें । तरि च तरावें तुका ह्मणे ॥3॥
4089
संतांचा पढीयावो कैशापरि लाहो । नामाचा आठवो कैसा राहे ॥1॥
हे चि थोर चिंता लागली मनासी । निजतां निद्रेसी न लगे डोळा ॥ध्रु.॥
जेवितां जेवणीं न लगे गोड धड । वाटतें काबाड विषयसुख ॥2॥
ऐसिया संकटीं पाव कृपानिधी । लावीं संतपदीं प्रेमभावें ॥3॥
तुका ह्मणे आह्मीं नेणों कांहीं हित । तुजविण अनाथ पांडुरंगा ॥4॥
4090
पंढरीचा वास धन्य ते चि प्राणी । अमृताची वाणी दिव्य देहो ॥1॥
मूढ मतिहीन दुष्ट अविचारी । ते होती पंढरी दयारूप ॥ध्रु.॥
शांति क्षमा अंगीं विरिH सकळ । नैराश्य निर्मळ नारी नर ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं वर्णा अभिमान । अवघे जीवनमुH लोक ॥3॥
4091
देखीचें तें Yाान करावें तें काइऩ । अनुभव नाहीं आपणासी ॥1॥
इंिद्रयांचे गोडी ठकलीं बहुतें । सोडितां मागुतें आवरेना ॥ध्रु.॥
युHीचा आहार नीतीचा वेव्हार । वैराग्य तें सार तरावया ॥2॥
नाव रेवािळतां घाला घाली वारा । तैसा तो पसारा अहंतेचा ॥3॥
तुका ह्मणे बुिद्ध आपुले अधीन । करी नारायण आतुडे तों ॥4॥
4092
नर नारी बाळें अवघा नारायण । ऐसें माझें मन करीं देवा ॥1॥
न यो काम क्रोध द्वेष निंदा द्वंद । अवघा गोविंद निःसंदेह ॥ध्रु.॥
असावें म्यां सदा विषयीं विरH । काया वाचा चित्त तुझे पायीं ॥2॥
करोनियां साहए पुरवीं मनोरथ । व्हावें कृपावंत तुका ह्मणे ॥3॥
4093
आपुल्या पोटासाटीं । करी लोकांचिया गोष्टी ॥1॥
जेणें घातलें संसारीं । विसरला तो चि हरी ॥ध्रु.॥
पोटा घातलें अन्न । न ह्मणे पतितपावन ॥2॥
मी कोठील आणि कोण । हें न कळे ज्यालागून ॥3॥
तुका ह्मणे नरस्तुति । करितो भाट त्रिजगतीं॥4॥
4094
स्वयें आपण चि रिता । रडे पुढिलांच्या हिता ॥1॥
सेकीं हें ना तेंसें जालें । बोलणें तितुकें वांयां गेलें ॥ध्रु.॥
सुखसागरीं नेघे वस्ती । अंगीं Yाानपणाची मस्ती ॥2॥
तुका ह्मणे गाढव लेखा। जेथें भेटेल तेथें ठोका ॥3॥
4095
जगीं कीतिऩ व्हावी । ह्मणोनी जालासी गोसावी॥1॥
बहुत केलें पाठांतर । वर्म राहिलेंसे दूर ॥ध्रु.॥
चित्तीं नाहीं अनुताप। लटिकें भगवें स्वरूप ॥2॥
तुका ह्मणे सिंदळीच्या । व्यर्थ श्रमविली वाचा ॥3॥
4096
प्राHनाच्या योगें आळशावरी गंगा । स्नान काय जगा करूं नये ॥1॥
उभी कामधेनु मागिलें अंगणीं । तिसी काय ब्राह्मणीं वंदूं नये ॥ध्रु.॥
कोढियाचे हातें परिसें होय सोनें । अपवित्र ह्मणोन घेऊं नये ॥2॥
यातिहीन जाला गांवींचा मोकासी । त्याच्या वचनासी मानूं नये ॥3॥
भावारूढ तुका मुद्रा विठोबाची । न मनी तयांचीं तोंडें काळीं ॥4॥
4097
बोलिलों उत्कषॉ । प्रेमरस दाशत्वें ॥1॥
साच करिता नारायण । जया शरण गेलों तो ॥ध्रु.॥
समर्थ तो आहे ऐसा । धरिली इच्छा पुरवी ॥2॥
तुका ह्मणे लडिवाळाचें । द्यावें साचें करूनियां ॥3॥
4098
विचा केला ठोबा । ह्मणोनि नांव तो विठोबा ॥1॥
कां रे नेणां त्याचें नांव । काय वेदासि नाहीं ठाव ॥ध्रु.॥
शेष स्तुती प्रवर्तला । जिव्हा चिरूनि पलंग जाला ॥2॥
तुका ह्मणे सत्ता । ज्याची काळाचिये माथा ॥3॥
4099
भ्रतारअंगसंगें सुखाची वेवस्था । आधीं तों सांगतां नये कोणा ॥1॥
तथापि सांगणें कुमारिकेपाशीं । ते काय मानसीं सुख मानी ॥ध्रु.॥
तैसा आत्मबोध आधीं बोलों नये । बोलासी तो काय सांपडेल ॥2॥
तथापि सांगणें बहिर्मुखापाशीं । तो काय संतोषासी मूळ होय ॥3॥
तुका ह्मणे संत सुखाचे विभागी । ब्रह्मानंद जगीं साधुरूपें ॥4॥
4100
कलयुगामाजी थोर जालें बंड । नष्ट लोक लंड जाले फार ॥1॥
न धरिती सोय न पुसती कोणा । येतें जैसें मना तैसें चाले ॥ध्रु.॥
सज्जनाचा वारा टेकों नेदी द्वारा । ऐसिया पामरा तारी कोण ॥2॥
विश्वास तयाचा बैसेना कोठें ही । स्तुति निंदा पाहीं जीवीं धरी ॥3॥
तुका ह्मणे कैसें केलें नारायणें । जाणावें हें कोणें तयाविण ॥4॥
4101
आपुली बुटबुट घ्यावी । माझी परताप द्यावी ॥1॥
आपुला मंत्र नव्हे बरा । माझा बइऩल चुकला मोरा ॥2॥
तुका ह्मणे ऐशा नरा । परिस न झोंबे खापरा ॥3॥
4102
भावभिHवादें करावें कीर्तन । आशाबधी मन करूं नये ॥1॥
अन्न पाणी धन द्रव्य नारायण । विठ्ठला वांचून बोलूं नये ॥ध्रु.॥
सप्रेम करावें देवाचें कीर्तन । भय द्या सोडून शरीराचें॥2॥
तरी मग जोडे विठ्ठलनिधान । केलिया कीर्तन सििद्ध पावे ॥3॥
देव जोडिलिया तया काय उणें । तुका ह्मणे मन धीट करा ॥4॥
4103
चोरासी चांदणें वेश्येसी सेजार । परिसेंसी खापर काय होय ॥1॥
दुधाचे आधणीं वैरिले पाषाण । कदा काळीं जाण पाकनव्हे ॥2॥
तुका ह्मणे जरि पूर्वपुण्यें सििद्ध । तरि च राहे बुिद्ध संतसंगीं॥3॥
4104
रोगिया मिष्टान्न मर्कटा चंदन । कागासी लेपन कर्पूराचें ॥1॥
निर्नासिका जैसा नावडे आरिसा । मूर्खालागीं तैसा शास्त्रबोध ॥ध्रु.॥
दास तुका ह्मणे विठ्ठलउदारें । अYाानअंधारें दूरी केलें ॥2॥
4105
मथनासाटीं धर्माधर्म । त्याचें वर्म नवनीत ॥1॥
तें चि तें घाटूं नये । आलें जाय नासूनि ॥ध्रु.॥
सांभाळावें वरावर । वर्म दूर न वजावें ॥2॥
तुका ह्मणे घालें पोट । मग बोटचांचणी॥3॥
4106
माझा घात पात अथवा हित फार । अवघा विचार तुझ्या हातीं ॥1॥
ठेवुनि जीव भाव तुझ्या ठायीं चित्त । राहिलों निवांत पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
चित्ताचा चाळक बुद्धीचा जनिता । काय नाहीं सत्ता तुझे हातीं ॥2॥
तुका ह्मणे काय करिसी तें पाहीन । ठेविसी राहीन सुखें तेथें ॥3॥
4107
संतपाउलें साजिरीं । गंगा आली आह्मांवरी ॥1॥
जेथें पडे रजधुळी । तेथें करावी अंघोळी ॥ध्रु.॥
स्वेतबंद वाराणसी। अवघीं तीथॉ तयापासीं ॥2॥
तुका ह्मणे धन्य जालों । संतसागरीं मिळालों ॥3॥
4108
न घडे मायबापें बाळकाचा घात । आपणादेखत होऊं नेदी ॥1॥
कां मी मनीं चिंता वाहूं भय धाक । काय नव्हे एक करितां तुज ॥ध्रु.॥
वर्म जाणे त्याच्या हिताचे उपाय । तान भूक वाहे कडिये खांदीं ॥2॥
तुका ह्मणे तूं गा कृपावंत भारी । ऐसें मज हरी कळों आलें ॥3॥
4109
करावें कीर्तन । मुखीं गावे हरिचे गुण ॥1॥
मग कांहीं नव्हे बाधा । काम दुर्जनाच्या क्रोधा ॥ध्रु.॥
शांतिखड्ग हातीं। काळासी ते नागविती ॥2॥
तुका ह्मणे दाता सखा । ऐसा अनंतासारिखा ॥3॥
4110
तुझी कीर्ती सांगों तुजपुढें जरी । ब्रह्मांडीं ही हरी माइऩना ते ॥1॥
मेरूची लेखणी सागराची शाइऩ । कागद हा मही न पुरे चि ॥ध्रु.॥
अनंत अपार आपंगिले भH । माझें चि संचित ओडवेना ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मां बोल नाहीं देवा । पामरें म्यां सेवा केली नाहीं ॥3॥
4111
काय साधनाच्या कोटी । केल्या आटी होती त्या॥1॥
देव कृपा करी जरी । होय उजरी स्वरूपीं ॥ध्रु.॥
केले होते चिंता श्रम । उपरम न होतां ॥2॥
तुका ह्मणे कळों आलें । सर्व जालें आपरूप ॥3॥
4112
तुज काय करूं मज एक सार । अमृतसागर नाम तुझें ॥1॥
काय येणें उणें आह्मां तयापोटीं । गोवितां हे कंठीं कामधेनु ॥ध्रु.॥
नोळखे तानुलें माय ऐसी कोण । वोरसे देखून शोक त्याचा ॥2॥
जो नाहीं देखिला याचक नयनीं । तो पावे घेउनि लज्जा दान ॥3॥
नामासाटीं प्राण सांडियेला रणीं । शूर ते भांडणीं न फिरती ॥4॥
तुका ह्मणे आह्मी गातां गीतीं भला । भेटूनी विठ्ठला काय चाड ॥5॥
4113
कृपेचे सागर हे साधुजन । तिंहीं कृपादान केलें मज॥1॥
बोबडे वाणीचा केला अंगीकार । तेणें माझा िस्थर केला जीव ॥ध्रु.॥
तेणें सुखें मन िस्थर जालें ठायीं । संतीं दिला पायीं ठाव मज ॥2॥
नाभी नाभी ऐसें बोलिलों वचन । तें माझें कल्याण सर्वस्व ही ॥3॥
तुका ह्मणे जालों आनंदनिर्भर । नाम निरंतर घोष करूं ॥4॥
4114
भHीचें वर्म जयाचिये हातीं । तया घरी शांति दया ॥1॥
अष्टमासििद्ध वोळगती द्वारीं । न वजती दुरी दवडितां॥ध्रु.॥
तेथें दुष्ट गुण न मिळे निशेष । चैतन्याचा वास जयामाजी ॥2॥
संतुष्ट चित्त सदा सर्वकाळ । तुटली हळहळ त्रिगुणाची ॥3॥
तुका ह्मणे येथें काय तो संदेह । आमचें गौरव आह्मी करूं ॥4॥
4115
साच हा विठ्ठल साच हें करणें । संत जें वचनें बोलियेले ॥1॥
साच तें स्वहित साच ते प्रचित । साच वेद नीत सांगतील ॥2॥
तुका ह्मणे घेती साच साच भावें । लटिकें वर्म ठावें नाहीं त्यांसी ॥3॥
4116
संगें वाढे सीण न घडे भजन । त्रिविध हें जन बहु देवा ॥1॥
याचि दुःखें या जनाचा कांटाळा । दिसताती डोळां नानाछंद ॥ध्रु.॥
एकविध भाव राहावया ठाव । नेदी हा संदेह राहों चित्तीं ॥2॥
शब्दYाानी हित नेणती आपुलें । आणीक देखिलें नावडे त्या ॥3॥
तुका ह्मणे आतां एकलें चि भलें । बैसोनि उगलें राहावें तें ॥4॥
4117
तुझें वर्म आह्मां कळों आलें सुखें । संतांचिया मुखें पांडुरंगा ॥1॥
अवघा चि नट वाउगा पसारा । चेइऩला तूं खरा तूं चि एक ॥ध्रु.॥
ह्मणउनि देहबुिद्ध नासिवंता । नातळे या चित्ता नेदावया ॥2॥
सोय हे लागली पुढिलांची वाट । पावले जे नीट तुजपाशीं ॥3॥
तुका ह्मणे नाहीं कोणासवें काज । बोलायाचें मज अंतरींचें ॥4॥
4118
पुण्यपापा ठाव नाहीं सुखदुःखा । हानिलाभशंका नासलिया ॥1॥
जिंता मरण आलें आप पर गेलें । मूळ छेदियेलें संसाराचें ॥ध्रु.॥
अधिकार जाती वर्णधर्मयाती । ठाव नाहीं सत्यअसत्याशी ॥2॥
जन वन भिन्न आचेत चळण । नाहीं दुजेपण ठाव यासी ॥3॥
तुका ह्मणें देह वाइऩलें विठ्ठलीं । तेव्हां च घडली सर्व पूजा ॥4॥
4119
संकोचतो जीव महkवाच्या भारें । दासत्व चि बरें बहु वाटे ॥1॥
कळावी जी माझी आवडी हे संतां । देणें तरि आतां हें चि द्यावें ॥ध्रु.॥
तुमचे चरण पावविलों सेवा । ह्मणउनि हेवा हा चि करीं ॥2॥
विनउनी तुका वंदितो चरण । लेखा रजरेण चरणींचें॥3॥
4120
देव कैंचा तया दुरी । भाका बरी करुणा ॥1॥
आळवित्या न लगे धर । माय जाणे रे भातुकें ॥ध्रु.॥
नावे तरी ज्याचा भार । पैल पार जवळी त्या ॥2॥
आतां परदेशी तुका । जाला लोकांवेगळा ॥3॥
4121
भिH ज्याची थोडी । पूर्ण विषयांची गोडी ॥1॥
तो नर चि नव्हे पाहीं । खर जाणावा तो देहीं ॥ध्रु.॥
भजन पूजन ही नेणे । काय स्वरूपासी जाणे ॥2॥
तुका ह्मणे त्याला । भोवंडून बाहेर घाला ॥3॥
4122
समुद्र हा पिता बंधु हा चंद्रमा । भगिनी ते रमा शंखाची या ॥1॥
मेहुणा जयाचा द्वारकेचा हरि । शंख दारोदारीं भीक मागे ॥2॥
दुष्ट हें जाणावें आपुलें स्वहित । तुका ह्मणे मात ऐसी आहे ॥3॥
4123
भवाचिया संगें बहु च नाडिले । किळकाळें पाडिले तोंडघसीं ॥1॥
तया भवसंगें गुंतलासी वांयां । धन पुत्र जाया भुलों नको ॥ध्रु.॥
जेजे घडी जाय तेते काळ खाय । प्राण्या तरणोपाय काय केला ॥2॥
तुका ह्मणे करीं सर्व ही तूं त्याग । अपाअ हें सर्वांग जगदीशीं ॥3॥
4124
रुचे सकळा मिष्टान्न । रोग्या विखाच्या समान॥1॥
तरि कां तया एकासाटीं । काम अवघें करणें खोटीं ॥ध्रु.॥
दर्पण नावडे एका । ठाव नाहीं ज्याच्या नाका ॥2॥
तुका ह्मणे खळा । उपदेशाचा कांटाळा ॥3॥
4125
जागा घरटी फिरे तस्कराची दिवसाराती । नीदसुरें नाडिलीं असो मागों किती ॥1॥
हाट करी सकळ जन । वस्तु करा रे जतन ॥ध्रु.॥
हुशार ठायीं । निजनिजेलिया पाहीं ॥2॥
सावचित्त असे खरा । लाभ घेउन जाये घरा ॥3॥
तराळ राळ बोंबें उतराइऩ। राखा आपुलिया भाइऩ ॥4॥
हरिच्या नामीं घालूं जागा । तुका ह्मणे हुशार गा ॥5॥
4126
संतांनीं सरता केलों तैसेपरी । चंदनीं ते बोरी व्यापियेली॥1॥
गुण दोष याती न विचारितां कांहीं । ठाव दिला पायीं आपुलिया ॥2॥
तुका ह्मणे आलें समर्थाच्या मना । तरि होय राणा रंक त्याचा ॥3॥
4127
चित्तीं तुझे पाय डोळां रूपाचें ध्यान । अखंड मुखीं नाम वर्णावे गुण ॥1॥
हें चि एक तुह्मां देवा मागणें दातारा । उचित तें करा माझा भाव जाणूनि ॥ध्रु.॥
खुंटली जाणींव माझें बोलणें आतां । करूं यावी तैसी करावी बाळकाची चिंता ॥2॥
तुका ह्मणे आतां नको देऊं अंतर । न कळे पुढें काय बोलों विचार॥3॥
4128
संतांच्या पादुका घेइऩन मोचे खांदीं । हातीं टाळ दिंडी नाचेन पुढें ॥1॥
भजनविधी नेणें साधन उपाय । सकळ सििद्ध पाय हरिदासांचे ॥ध्रु.॥
ध्यानगति मति आसन समाधि । हरिनाम गोविंदीं प्रेमसुख ॥2॥
नेणता निर्लज्ज नेणें नादभेद । सुखें हा गोविंद गाऊं गीतीं ॥3॥
सर्व जोडी मज गोत आणि वित्त । तुका ह्मणे संतमहंतपाय ॥4॥
4129
हरिजनीं प्राण विकली हे काया । अंकिला मी तया घरीं जालों ॥1॥
ह्मणियें सत्वर करीन सांगतां । घेइऩन मी देतां शेष त्यांचें ॥ध्रु.॥
आस करूनियां राहेन अंगणीं । उचिष्टाची धणी घ्यावयासी ॥2॥
चालतां ते मागाअ चरणीचे रज । उडती सहज घेइन आतां ॥3॥
दुरि त्यांपासूनि न वजें दवडितां । तुका ह्मणे लाता घेइन अंगीं ॥4॥
4130
पुण्य फळलें बहुतां दिवसां । भाग्यउदयाचा ठसा । जाला सन्मुख तो कैसा । संतचरण पावलों ॥1॥
आजि फिटलें माझें कोडें । भवदुःखाचें सांकडें । कोंदाटलें पुढें । ब्रह्म सावळें॥ध्रु.॥
आलिंगणें संतांचिया । दिव्य जाली माझी काया । मस्तक पाया । वरी त्यांच्या ठेवितां ॥2॥
तुका ह्मणे धन्य झालों । सुखें संतांचिया धालों । लोटांगणीं आलों । पुढें भार देखोनी ॥3॥
4131
ठाव देऊनिया राखें पायापासीं । मी तों आहें रासी पातकाची ॥1॥
पातकाची रासी ह्मणतां लागे वेळ । ऐके तो कृपाळ नारायण ॥ध्रु.॥
नारायणनामें अवघें सांग जालें । असंग चि केलें एकमय ॥2॥
एकमय जालें विठोबाच्या नामें । भेदाभेद कर्म आणिक कांहीं ॥3॥
तुका ह्मणे चित्तीं चिंतिलें जें होतें । तें होय आपैतें नामें याच्या ॥4॥
4132
आतां आह्मां भय नाहीं बा कोणाचें । बळ विठोबाचें जालें असे ॥1॥
धीर दिला आह्मां येणें पांडुरंगें । न पांगों या पांगें संसाराच्या ॥2॥
तुका ह्मणे माझा कैवारी हा देव । नाहीं भय भेव त्याच्या संगें ॥3॥
4133
भिH आह्मी केली सांडुनी उद्वेग । पावलों हें सांग सुख याचें ॥1॥
सुख आह्मां जालें धरितां यांचा संग । पळाले उद्वेग सांडूनिया ॥2॥
तुका ह्मणे सुख बहु जालें जिवा । घडली या सेवा विठोबाची ॥3॥
4134
शास्त्रYा हो Yााते असती बहुत । परि नाहीं चित्त हाता आलें ॥1॥
क्षणा एका साटीं न धरवे धीर । तेणें हा रघुवीर अंतरतो ॥ध्रु.॥
तोळाभर सोनें रतिभार राइऩ । मेळविल्या पाहीं नास होतो ॥2॥
हरीचे अंकित असती विरळागत । तयांसी अच्युत कृपा करी ॥3॥
तुका ह्मणे काय धुडवण्या गोष्टी । जंव नाहीं गांठी चित्त आलें ॥4॥
4135
इंिद्रयांसी नेम नाहीं । मुखीं राम ह्मणोनि काइऩ ॥1॥
जेविं मासीसंगें अन्न । सुख नेदी तें भोजन ॥ध्रु.॥
कीर्तन करावें । तैसें करूनी दावावें ॥2॥
हें तों अंगीं नाहीं चिन्हें । गाइलें वेश्येच्या ढव्यानें ॥3॥
तुका ह्मणे नका रागा । संत शिवूं नेदिती अंगा ॥4॥
4136
न लगे देवा तुझें आह्मांसी वैकुंठ । सायुज्याचा पट न लगे मज ॥1॥
देइप तुझें नाम मज सर्वकाळीं । मागेन वनमाळीहें चि तुज ॥ध्रु.॥
नारद तुंबर उद्धव प्रल्हाद । बळी रुक्मांगद नाम ध्याती ॥2॥
सिद्ध मुनिगण गंधर्व किन्नर । करिताती गजर रामनामें॥3॥
तुका ह्मणे हरी देइप तुझें नाम । अखंडित प्रेम हें चि द्यावें ॥4॥
4137
पावलों प्रसाद इच्छा केली तैसी । जालें या चित्तासी समाधान ॥1॥
मायबाप माझा उभा कृपादानी । विटे सम जोडूनि पादांबुजें ॥ध्रु.॥
सांभाळासी येऊं नेदी च उणीव । अधिकारगौरव राखे तैसें ॥2॥
तुका ह्मणे सर्व अंतर्बाहए आहे । जया तैसा राहे कवळूनी ॥3॥
4238
होतें तैसें पायीं केलें निवेदन । अंतरलों दिन बहुत होतों ॥1॥
संबोखुनी केलें समाधान चित्त । वोगरुणि भात प्रेमरस॥ध्रु.॥
नामरत्नमणी करूनी भूषण । अळंकारमंडण माळा दिली ॥2॥
तुका ह्मणे सुखें जालों निरामय । नामीं नामसोय निमग्नता ॥3॥
4139
िस्थरावली वृित्त पांगुळला प्राण । अंतरींची खुण पावूनियां ॥1॥
पुंजाळले नेत्र जाले अधाौन्मीिळत । कंठ सद्गदित रोमांच आले ॥ध्रु.॥
चित्त चाकाटलें स्वरूपा माझारी । न निघे बाहेरी सुखावलों ॥2॥
सुनीळ प्रकाश उदैजला दिन । अमृताचें पान जीवनकळा ॥3॥
शशिसूर्या जाली जीवें ओंवाळणी । आनंदा दाटली आनंदाची ॥4॥
तुका ह्मणे सुखें प्रेमासी डुलत । वीरालों नििंश्चत नििंश्चतीनें ॥5॥
4140
बोध्यअवतार माझिया अदृष्टा । मौन्य मुखें निष्ठा धरियेली ॥1॥
लोकांचियेसाटीं शाम चतुर्भुज । संतांसवें गुज बोलतसां ॥ध्रु.॥
आलें कलियुग माझिया संचिता । डोळां हाकलितां न पडेसी ॥2॥
म्यां च तुझें काय केलें नारायणा । कां नये करुणा तुका ह्मणे ॥3॥
4141
मुखीं विठ्ठलाचें नाम । मग कैचा भवभ्रम ॥1॥
चालतां बोलतां खातां । जेवितां निद्रा करितां ॥ध्रु.॥
सुखें असों संसारीं । मग जवळी च हरि ॥2॥
मुिHवरील भिH जाण । अखंड मुखीं नारायण ॥3॥
मग देवभH जाला । तुका तुकीं उतरला ॥4॥
4142
प्रेम जडलें तुझे पायीं । आणीक न सुचे मजला कांहीं ॥1॥
रात्रीदिवस तुझें ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥
नामापरतें नेणें दुजें । ऐसें कळलें मजला निज ॥2॥
तुका ह्मणे अंतकाळीं । आह्मां सोडवीं तात्काळीं ॥3॥
4143
तुझे पाय माझी काशी । कोण जाय माझें काशी॥1॥
तुझें रूप तें चि ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥
तुझे चरण ते चि गया । जालें गयावर्जन देहा ॥2॥
तुका ह्मणे सकळ तीथॉ । तुझें पायीं वसती येथें ॥3॥
4144
क्षुधा तृषा कांहीं सर्वथा नावडे । पहावया धांवें कोल्हांटासी ॥1॥
कथेसी साक्षेपें पाचारिला जरी । ह्मणे माझ्या घरीं कोणी नाहीं ॥ध्रु.॥
बलत्कारीं जरी आणिला कथेसी । निद्रा घे लोडेंसी टेंकूनियां ॥2॥
तुका ह्मणे थुंका त्याच्या तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥3॥
4145
श्रीराम सखा ऐसा धरीं भाव । मीपणाचा ठाव पुसीं मना ॥1॥
शरण निरंतर ह्मण तूं गोविंदा । वाचे लावीं धंदा नारायण ॥ध्रु.॥
यापरि सोपान नाहीं रे साधन । वाहातसें आण तुझी मना ॥2॥
नको कांहीं करूं अळस अंतरीं । जपें निरंतर रघुपती ॥3॥
तुका ह्मणे मोठा लाभ नरदेहीं । देहीं च विदेही होती नामें ॥4॥
4146
सर्वापरी तुझे गुण गाऊं उत्तम । तुझेठायीं प्रेम राहो माझें ॥1॥
माउलीपरिस आहेसी उदार । तरि कां निष्ठ मन केलें॥ध्रु.॥
गजेंद्राकारणें केलें त्वां धांवणें । तरि कां निर्वाण पाहातोसी॥2॥
प्रल्हादास कष्टीं रिक्षलें तों देवा । तरि कां केशवा सांडी केली ॥3॥
अन्यायी अजामेळ तो जाला पावन । ऐसें हें पुराण हाका मारी ॥4॥
तुका ह्मणे माझे थोर अपराध । नाम करी छेद क्षणमात्रें ॥5॥
4147
आतां वांटों नेदीं आपुलें हें मन । न सोडीं चरण विठोबाचे ॥1॥
दुजियाचा संग लागों नेदीं वारा । आपुल्या शरीरावरूनियां ॥ध्रु.॥
यावें जावें आह्मीं देवा च सांगातें । मागूनी करीत हें चि आलों ॥2॥
काय वांयां गेलों तो करूं उद्वेग । उभा पांडुरंग मागें पुढें ॥3॥
तुका ह्मणे प्रेम मागतों आगळें । येथें भोगूं फळें वैकुंठींचीं ॥4॥
4148
आतां आह्मां हें चि काम । वाचे स्मरूं रामराम ॥1॥
ऐसी मोलाची हे घडी । धरूं पायांची आवडी ॥ध्रु.॥
अमृताची खाणी । तये ठायीं वेचूं वाणी ॥2॥
तुका ह्मणे पांडुरंगा । माझ्या जीवींच्या जिवलगा ॥3॥
4149
आतां जावें पंढरीसी । दंडवत विठोबासी ॥1॥
जेथें चंद्रभागातिरीं । आह्मी नाचों पंढरपुरीं ॥ध्रु.॥
जेथें संतांची दाटणी । त्याचें घेऊं पायवणी ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मी बळी । जीव दिधला पायां तळीं ॥3॥
4150
आह्मी नरका जातां काय येइल तुझ्या हाता । ऐसा तूं अनंता विचारीं पां ॥1॥
तुज शरण आलियाचें काय हें चि फळ। विचारा दयाळ कृपानिधी ॥ध्रु.॥
तुझें पावनपण न चले आह्मांसीं । ऐसें हृषीकेशी कळों आलें ॥2॥
आह्मी दुःख पावों जन्ममरण वेथा । काय तुझ्या हाता येत असे ॥3॥
तुका ह्मणे तुह्मी खादली हो रडी । आह्मी धरली सेंडी नाम तुझें ॥4॥
4151
पांडुरंगे पाहा खादलीसे रडी । परिणाम सेंडी धरिली आह्मी ॥1॥
आतां संतांनीं करावी पंचाइऩत । कोण हा फजितखोर येथें ॥ध्रु.॥
कोणाचा अन्याय येथें आहे स्वामी । गर्जतसों आह्मी पातकी ही ॥2॥
याचें पावनपण सोडवा चि तुह्मी । पतितपावन आह्मी आहों खरें ॥3॥
आह्मी तंव आहों अन्यायी सर्वथा । याची पावन कथा कैसी आहे ॥4॥
तुका ह्मणे आह्मी मेलों तरी जाणा । परि तुमच्या चरणा न सोडावें ॥5॥
4152
घालूनियां मध्यावर्ती । दाटुनि उपदेश देती ॥1॥
ऐसे पोटभरे संत । तयां कैंचा भगवंत ॥ध्रु.॥
रांडापोरांतें गोविती । वर्षासन ते लाविती ॥2॥
जसे बोलती निरोपणीं । तैसी न करिती करणी ॥3॥
तुका ह्मणे तया । तमोगुणियाची क्रिया ॥4॥
4153
वैभव राज्य संपत्ती टाकावी । उदरार्थ मागावी माधोकरी॥1॥
आपुलें तें आधीं करावें स्वहित । ऐसी आहे नीत स्वधर्माची ॥ध्रु.॥
वर्ण कुळ जाति याचा अभिमान । तजावा सन्मान लौकिकाचा ॥2॥
तुका ह्मणे राहे एकाकी निःशंक । देउनियां हाक कंठीं काळ ॥3॥
4154
हातपाय मिळोनि मेळा । चला ह्मणती पाहों डोळां॥1॥
देखणी नव्हे देखती कैसे । सकळांचा देखणा डोळा चि असे ॥2॥
डोऑयाचा डोळा पाहों गेला । तुका ह्मणे तो पाहों ठेला ॥3॥
4155
मुखें संति इंिद्रयें जती । आणिक नेणे भाव भHी॥1॥
देवा हे चि दोन्ही पदें । येर गाइलीं विनोदें ॥2॥
चित्ताचें आसन। तुका करितो कीर्त्तन ॥3॥
4156
धांवोनियां आलों पहावया मुख । गेलें माझें दुःख जन्मांतरिंचें ॥1॥
ऐकिलें ही होतें तैसें चि पाहिलें । मन िस्थरावलें तुझ्या पायीं ॥2॥
तुका ह्मणे माझी इच्छा पूर्ण जाली । कांहीं न राहिली वासना हे ॥3॥
4157
गावलोकिकाहीं लावियेलें पिसें । काय सांगों ऐसें तुजपासीं ॥1॥
तोंड काळें केलें फिरविलें मज । नाहीं धरिली लाज पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
काय तुजपासीं सांगों हें गा†हाणें । मग काय जिणें तुझें माझें ॥2॥
कोणासाटीं आतां करावा संसार । केली वारावार आपणें चि ॥3॥
तुका ह्मणे आह्मी मोडिला घरचार । धरियेला धीर तुझ्या पायीं ॥4॥
4158
जीवें जीव नेणे पापी सारिका चि । नळी दुजयाची कापूं बैसे ॥1॥
आत्मा नारायण सर्वां घटीं आहे । पशुमध्यें काय कळों नये ॥ध्रु.॥
देखत हा जीव हुंबरे वरडत । निष्ठ‍ाचे हात वाहाती कैसे ॥2॥
तुका ह्मणे तया चांडाळासी नर्क । भोगिती अनेक महादुःखें ॥3॥
4159
मनीं भाव असे कांहीं । तेथें देव येती पाहीं ॥1॥
पाहा जनाइऩ सुंदरी । तेथें देव पाणी भरी ॥ध्रु.॥
शुद्ध पाहोनियां भाव । त्याचे हृदयीं वसे देव ॥2॥
तुका ह्मणे विठोबासी । ठाव देइप चरणापासीं ॥3॥
4160
भागल्याचें तारूं शिणल्याची साउली । भुकेलिया घाली प्रेमपान्हा ॥1॥
ऐसी हे कृपाळू अनाथांची वेशी । सुखाची च राशी पांडुरंग ॥ध्रु.॥
सकळां सन्मुख कृपेचिया दृष्टी । पाहे बहु भेटी उतावीळां ॥2॥
तुका ह्मणे येथें आतां उरला कैंचा । अनंता जन्मींचा शीण भाग ॥3॥
4161
काय न्यून आहे सांगा । पांडुरंगा तुह्मांपें ॥1॥
आमुची तों न पुरे इच्छा । पिता ऐसा मस्तकीं ॥ध्रु.॥
कैसी तुह्मां होय सांडी । करुणा तोंडीं उच्चारें ॥2॥
आश्चर्य चि करी तुका । हे नायका वैकुंठिंचिया ॥3॥
4162
चित्त गुंतलें प्रपंचें । जालें वेडें ममतेचें ॥1॥
आतां सोडवीं पांडुरंगा । आलें निवारीं तें आंगा ॥ध्रु.॥
गुंतली चावटी । नामीं रूपीं जाली तुटी ॥2॥
तुका ह्मणे चाली । पुढें वाट खोळंबली॥3॥
4163
किती एका दिसीं । बुिद्ध जाली होती ऐसी ॥1॥
कांहीं करावें स्वहित । तों हें न घडे उचित ॥ध्रु.॥
अवलंबुनी भीक। लाज सांडिली लौकिक ॥2॥
तुका ह्मणे दीन । जालों मनुष्यपणा हीन ॥3॥
4164
आतां बरें जालें । सकाळीं च कळों आलें ॥1॥
मज न ठेवीं इहलोकीं । आलों तेव्हां जाली चुकी ॥ध्रु.॥
युगमहिमा ठावा । नव्हता ऐसा पुढें देवा ॥2॥
तुका ह्मणे ठेवीं । भोगासाटीं निरयगांवीं ॥3॥
4165
परि आतां माझी परिसावी विनंती । रखुमाइऩच्या पती पांडुरंगा ॥1॥
चुकलिया बाळा न मारावें जीवें । हित तें करावें मायबापीं ॥2॥
तुका ह्मणे तुझा ह्मणताती मज । आतां आहे लाज हे चि तुह्मां ॥3॥
4166
पापाचिया मुळें । जालें सत्याचें वाटोळें ॥1॥
दोष जाले बिळवंत । नाहीं ऐसी जाली नीत ॥ध्रु.॥
मेघ पडों भीती । पिकें सांडियेली िक्षती ॥2॥
तुका ह्मणे कांहीं । वेदा वीर्य शिH नाहीं॥3॥
4167
ऐसा दुस्तर भवसागर । नेणों कैसा उतरूं पार ॥1॥
कामक्रोधादि सावजें थोर । दिसताती भयंकर ॥ध्रु.॥
मायाममतेचे भोवरे । घेती भयानक फेरे ॥2॥
वासनेच्या लहरा येती । उद्योगहेलकावे बसती ॥3॥
तरावया एक युिH असे । तुका नामनावेमधीं बैसे॥4॥
4168
देव जडला जाइना अंगा । यासी काय करूं सांगा॥1॥
वरकड देव येती जाती । हा देव जन्माचा सांगाती ॥ध्रु.॥
अंगीं भरलें देवाचें वारें । देव जग चि दिसे सारें ॥2॥
भूत न बोले निरुतें। कांहीं केल्या न सुटे तें ॥3॥
जीव खादला दैवतें । माझा आणि पंचभूतें ॥4॥
तुका ह्मणे वाडें कोडें । उभें पुंडलिकापुढें॥5॥
4169
हरिदासाचिये घरीं । मज उपजवा जन्मांतरीं ॥1॥
ह्मणसी कांहीं मागा । हें चि देगा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
संतां लोटांगणीं । जातां लाजों नको मनीं ॥2॥
तुका ह्मणे अंगीं । शHी देइप नाचें रंगीं ॥3॥
4170
लटिक्याचें आंवतणें जेविलिया साच । काय त्या विश्वास तो चि खरा ॥1॥
कोल्हांटिणी लागे आकाशीं खेळत । ते काय पावत अमरपद ॥ध्रु.॥
जळमंडपयाचे घोडे राउत नाचती । ते काय तडवती युद्धालागीं ॥2॥
तुका ह्मणे तैसें मतवादीयांचें जिणें। दिसे लाजिरवाणें बोलतां चि ॥3॥
4171
काय आह्मीं केलें ऐसें । नुद्धरीजेसें सांगावें ॥1॥
हरण कोल्हें वैकुंठवासी । कोण त्यासी अधिकार ॥ध्रु.॥
गजा नाडएा सरोवरीं । नाहीं हरी विचारिलें ॥2॥
तुका ह्मणे गणिका नष्ट। माझे कष्ट त्याहूनि ॥3॥
4172
भाग्यासाटीं गुरु केला । नाहीं आह्मांसी फळला॥1॥
याचा मंत्र पडतां कानीं । आमच्या पेवांत गेलें पाणी ॥ध्रु.॥
गुरु केला घरवासी । आमच्या चुकल्या गाइऩम्हसी ॥2॥
स्वामी आपुली बुटबुट घ्यावी । आमुची प्रताप टाकुन द्यावी ॥3॥
तुका ह्मणे ऐसे नष्ट । त्यांसी दुणे होती कष्ट ॥4॥
4173
गुणा आला इऩटेवरी । पीतांबरधारी सुंदर जो ॥1॥
डोळे कान त्याच्या ठायीं । मन पायीं राहो हें ॥ध्रु.॥
निवारोनी जाय माया । ऐसी छाया जयासी ॥2॥
तुका ह्मणे समध्यान । हे चरण सकुमार ॥3॥
4174
रंगीं रंगें नारायण । उभा करितों कीर्त्तन ॥1॥
हातीं घेउनियां वीणा । कंठीं राहें नारायणा ॥ध्रु.॥
देखिलीसे मूर्ती । माझ्या हृदयाची विश्रांति ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । देइप कीर्त्तनाचा हेवा ॥3॥
4175
तुझा भरवसा आम्हां । फार होता पुरुषोत्तमा ॥1॥
भवसागरसंकटीं । तारिशील जगजेठी ॥ध्रु.॥
नाम आदित्याचें झाड। त्याचा न पडे उजड ॥2॥
सिलंगणीचें सोनें । त्यासीं गाहाण ठेवी कोण ॥3॥
तुका ह्मणे देवा । िब्रद सोडूनियां ठेवा ॥4॥
4176
जालों आतां दास । माझी पुरवीं हे आस ॥1॥
पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥
संतसमागम । अंगीं भरोनियां प्रेम ॥2॥
चंद्रभागे स्नान । तुका ह्मणे हें चि दान ॥3॥
4177
यासाटीं करितों निष्ठ भाषण । आहेसी तूं जाण सर्वदाता ॥1॥
ऐसें दुःख कोण आहे निवारिता । तें मी जाऊं आतां शरण त्यासी ॥ध्रु.॥
बैसलासे केणें करुनि एक घरीं । नाहीं येथें उरी दुस†याची ॥2॥
तुका ह्मणे आलें अवघें पायांपें । आतां मायबापें नुपेक्षावें ॥3॥
4178
पोरा लागलीसे चट । धरी वाट देवळाची ॥1॥
सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनी विठ्ठल ॥ध्रु.॥
काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुिश्चत्त ॥2॥
आमुचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें चि पिसें निवडलें ॥3॥
लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें॥4॥
तुका ह्मणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टाचीं ॥5॥
4179
देवा बोलें आतां बोला । त्वां कां धरिला अबोला॥1॥
भेऊं नको देइप भेटी । तूं कां पडिलासी संकटीं ॥ध्रु.॥
तुझ्या जीवींचें मी जाणें । ह्मणसी मुHी आह्मां देणें ॥2॥
तुका ह्मणे न लगे कांहीं । चित्त राहो तुझे पायीं ॥3॥
4180
यमधर्म आणिक ब्रह्मादिक देव । त्यांचा पूर्ण भाव तुझे पायीं ॥1॥
करिती स्मरण पार्वतीशंकर । तेथें मी किंकर कोणीकडे॥ध्रु.॥
सहजरमुखेंसी घोष फणिवराचा । मज किंकराचा पाड काय ॥2॥
चंद्र सूर्य आणि सर्व तारांगणें । करिती भ्रमण प्रदिक्षणा ॥3॥
तुका ह्मणे त्यांसी स्वरूप कळेना । तेथें मज दीना कोण पुसे ॥4॥
4181
विठोबाचे पायीं जीव म्यां ठेविला । भिHभावें केला देव ॠणी ॥1॥
देव माझा ॠणी आहे सहाकारी । परसपरवारि भवभय ॥ध्रु.॥
भवभयडोहीं बुडों नेदी पाहीं । धरूनियां बाही तारी मज ॥2॥
तारियेले दास पडिल्या संकटीं । विष केलें पोटीं अमृतमय ॥3॥
अमृतातें सेवीतसे नामरसा । तोडियेला फांसा बंधनाचा ॥4॥
बंधनाचा फांसा आह्मीं कांहीं नेणों । पाय तुझे जाणों पद्मनाभा ॥5॥
पद्मनाभा नाभिकमळीं ब्रह्मादिक । त्रैलोक्यनायक ह्मणविसी ॥6॥
ह्मणविसी देवा दासाचा अंकित । मनाचा संकेत पाहोनियां ॥7॥
पाहोनियां दृढ निश्चय तयाचा । तो चि दास साचा जवळीक ॥8॥
जवळीक जाली ब्रह्मीं सुखावले । मार्ग दाखविले मूढा जना ॥9॥
मूढा जनामाजी दास तुझा मूढ । कास तुझी दृढ धरियेली ॥10॥
धरियेले तुझे पाय रे विठ्ठला । तुका सुखी जाला तुझ्या नामें ॥11॥
4182
बहु क्लेशी जालों या हो नरदेहीं । कृपादृष्टी पाहीं पांडुरंगा ॥1॥
पांडुरंगा सर्वदेवांचिया देवा । घ्यावी माझी सेवा दिनानाथा ॥ध्रु.॥
दिनानाथ िब्रद त्रिभुवनीं तुझें । मायबापा ओझें उतरावें ॥2॥
उतरीं सत्वर पैलथडी नेइप । पूर्णसुख देइप पायांपाशीं॥3॥
पायांपाशीं मज ठेवीं निरंतर । आशा तुझी फार दिवस केली ॥4॥
केली आस तुझी वाट मी पाहातों । निशिदिनीं ध्यातों नाम तुझें॥5॥
नाम तुझें गोड स्वभHा आवडे । भHांलागीं कडे खांदा घेसी॥6॥
घेसी खांद्यावरी खेळविसी लोभें । पाउल शोभे विटेवरि ॥7॥
विटेवरि उभा देखिलासी डोळां । मनाचा सोहळा पुरविसी ॥8॥
पुरवीं सत्वर त्रैलोक्यस्वामिया । मिठी घाली पायां तुका भावें ॥9॥
4183
एक वेळे तरी जाइऩन माहेरा । बहुजन्म फेरा जाल्यावरी॥1॥
चित्ता हे बैसली अविट आवडी । पालट ती घडी नेघे एकी ॥ध्रु.॥
करावें ते करी कारणशरीर । अंतरीं त्या धीर जीवनाचा ॥2॥
तुका ह्मणे तरि होइल विलंब । परि माझा लाभ खरा जाला ॥3॥
4184
सांग त्वां कोणासी तारिलें । संतांवेगळें उद्धरिलें॥1॥
संत शब्द उपदेशी । मग तूं हो ह्मणशी ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं तुझा उपकार । करूं संतांचा उच्चार ॥3॥
4185
उमा रमा एके सरी । वाराणसी ते पंढरी ॥1॥
दोघे सारिखे सारिखे । विश्वनाथ विठ्ठल सखे ॥ध्रु.॥
तेथें असे भागीरथी। येथें जाणा भीमरथी ॥2॥
वाराणशी त्रिशुलावरी । सुदर्शनावरि पंढरी ॥3॥
मनकणिऩका मनोहर । चंद्रभागा सरोवर ॥4॥
वाराणशी भैरवकाळ । पुंडलीक क्षेत्रपाळ ॥5॥
धुंडिराज दंडपाणी। उभा गरुड कर जोडुनी ॥6॥
गया ते चि गोपाळपुर । प्रयाग निरानरसिंपुर ॥7॥
तेथें असती गयावळ । येथें गाइऩ आणि गोपाळ॥8॥
शमीपत्रपिंड देती । येथें काला निजसुखप्रािप्त ॥9॥
संतसज्जनीं केला काला । तुका प्रसाद लाधला ॥10॥
4186
फटएाचे बडबडे चवी ना संवाद । आपुला चि वाद आपणासी ॥1॥
कोणें या शब्दाचे मरावें घाणी । अंतरें शाहाणी राहिजे हो ॥ध्रु.॥
गाढवाचा भुंक आइकतां कानीं । काय कोडवाणी ऐसियेचें ॥2॥
तुका ह्मणे ज्यासी करावें वचन । त्याचे येती गुण अंगास ते ॥3॥
4187
दिवसा व्यापारचावटी । रात्री कुटुंबचिंता मोटी ॥1॥
काय करूं या मनासी । नाठवे हृषीकेशी ॥ध्रु.॥
वेश्येपाशीं रात्रीं जागे । हरिकीर्त्तनीं निद्रा लागे ॥2॥
तुका ह्मणे काय जालासी । वृथा संसारा आलासी ॥3॥
4188
अहो कृपावंता । हाइप बुद्धीचा ये दाता ॥1॥
जेणें पाविजे उद्धार । होय तुझे पायीं थार ॥ध्रु.॥
वदवी हे वाचा । भाव पांडुरंगीं साचा ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । माझें अंतर वसवा ॥3॥
4189
निंदक तो परउपकारी । काय वणूप त्याची थोरी । जे रजकाहुनि भले परि । सर्व गुणें आगळा ॥1॥
नेघे मोल धुतो फुका। पाप वरच्यावरि देखा । करी साधका । शुद्ध सरते तिहीं लोकीं ॥ध्रु.॥
मुखसंवदणी सांगते । अवघें सांटविलें तेथें । जिव्हा साबण निरुतें । दोष काढी जन्माचे ॥2॥
तया ठाव यमपुरीं । वास करणें अघोरीं । त्यासी दंडण करी । तुका ह्मणे न्हाणी ते ॥3॥
4190
प्रपंचाची पीडा सोसिती अघोरी । जया क्षणभरी नाम नये ॥1॥
नाम नाठविती आत्मया रामाचें । धिग जिणें त्याचें भवा मूळ ॥ध्रु.॥
मूळ ते पापाचें आचरण तयाचें । नाहीं राघवाचें स्मरण त्या ॥2॥
स्मरण भजन नावडे जयासी । आंदणीया दासी यमदूतां॥3॥
चिंतन रामाचें न करी तो दोषी । एकांत तयासीं बोलों नये ॥4॥
नये त्याचा संग धरूं ह्मणे तुका । धरितां पातका वांटेकरी ॥5॥
4191
अथॉविण पाठांतर कासया करावें । व्यर्थ चि मरावें घोकूनियां ॥1॥
घोकूनियां काय वेगीं अर्थ पाहे । अर्थरूप राहे होऊनियां ॥2॥
तुका ह्मणे ज्याला अथाअ आहे भेटी । नाहीं तरी गोष्टी बोलों नका ॥3॥
4192
बसतां चोरापाशीं तैसी होय बुिद्ध । देखतां चि चिंधी मन धांवे ॥1॥
व्यभिचा†यापासीं बैसतां क्षणभरी । देखतां चि नारी मन धांवे ॥ध्रु.॥
प्रपंचाचा छंद टाकूनियां गोवा । धरावें केशवा हृदयांत ॥2॥
सांडुनियां देइप संसाराची बेडी । कीर्तनाची गोडी धरावी गा ॥23॥
तुका ह्मणे तुला सांगतों मी एक । रुिक्मणीनायक मुखीं गावा ॥4॥
4193
मस्तकीं सहावें ठांकियासी जाण । तेव्हां देवपण भोगावें गा ॥1॥
आपुलिये स्तुती निंदा अथवा मान । टाकावा थुंकोन पैलीकडे ॥ध्रु.॥
सद्ग‍ुसेवन तें चि अमृतपान । करुनी प्राशन बैसावें गा ॥2॥
आपुल्या मस्तकीं पडोत डोंगर । सुखाचें माहेर टाकुं नये ॥3॥
तुका ह्मणे आतां सांगूं तुला किती । जिण्याची फजीती करूं नये ॥4॥
4194
स्वामिसेवा गोड । माते बाळकाचें कोड ॥1॥
जेंजें मागावें भातुकें । तेंतें पुरवी कौतुकें ॥ध्रु.॥
खेळविलें कोडें । हरुषें बोले कीं बोबडें ॥2॥
तुका ह्मणे लाड । तेथें पुरे माझें कोड ॥3॥
4195
तुझें नाम पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥1॥
दाहां नये विसां नये । पंनासां साटां नये ॥ध्रु.॥
शां नये सहस्रा नये। लक्षकोडीलागीं नये ॥2॥
तुका ह्मणे पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥3॥
4196
संतांपायीं विन्मुख जाला । तो जरि संगति मागों आला ॥1॥
तरि त्याहुनि दुरी जावें । सुखें एकांतीं बैसावें ॥ध्रु.॥
आत्मचर्चा नाहीं जेथें । अगी लावुनि द्यावी तेथें ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं । चित्ता समाधान कांहीं ॥3॥
4197
हिरा ठेवितां काळें गाहाण । मोल न तुटे दुकाळीं जाण ॥1॥
तैसे संतजन पाहीं । विनटले श्रीहरिपायीं ॥2॥
तुका ह्मणे तैसे भH । तयांसी जन हें निंदित ॥3॥
4198
परिसें गे सुनेबाइऩ । नको वेचूं दूध दहीं ॥1॥
आवा चालिली पंढरपुरा । वेसीपासुनि आली घरा ॥ध्रु.॥
ऐकें गोष्टी सादर बाळे । करीं जतन फुटकें पाळें ॥2॥
माझे हातींचा कलवडू । मजवाचुंनि नको फोडूं ॥3॥
वळवटिक्षरीचें लिंपन । नको फोडूं मजवांचून ॥4॥
उखळ मुसळ जातें । माझें मन गुंतलें तेथें ॥5॥
भिक्षुक आल्या घरा । सांग गेली पंढरपुरा ॥6॥
भक्षीं मपित आहारु । नको फारसी वरो सारूं ॥7॥
सून ह्मणे बहुत निकें । तुह्मी यात्रेसि जावें सुखें ॥8॥
सासूबाइऩ स्वहित जोडा । सर्व मागील आशा सोडा ॥9॥
सुनमुखीचें वचन कानीं । ऐकोनि सासू विवंची मनीं ॥10॥
सवतीचे चाळे खोटे । म्यां जावेंसें इला वाटे॥11॥
अतां कासया यात्रे जाऊं । काय जाउनि तेथें पाहूं॥12॥
मुलें लेंकरें घर दार । माझें येथें चि पंढरपूर ॥13॥
तुका ह्मणे ऐसें जन । गोवियेलें मायेंकरून ॥14॥
4199
एक ते गाढव मनुष्याचे वेष । हालविती पुस पुढें दाढी ॥1॥
निंदा हें भोजन जेवण तयांसी । जोडी घरीं रासी पातकांच्या ॥2॥
तुका ह्मणे सुखें बैसोनियां खाती । कुंभपाकीं होती नर्कवासी ॥3॥
4200
मागत्याची टाळाटाळी । झिंझ्या वोढूनि कपाळीं॥1॥
ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥ध्रु.॥
नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥2॥
तुका ह्मणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला॥3॥
